Fazy rozwoju czytelniczego dziecka

Badaczy fascynuje świat dziecka, dziecko żyje na pograniczu dwóch światów - realnego i iluzji.(dziecięce zabawy, sny, marzenia). Chcąc zbliżyć się do tego niezwykłego świata dziecka postanowili tworzyć dzieła dla dzieci. Interesowano się dziecięcymi wytworami sztuki, poprzez te metody szukano porozumienia, kontaktu z dzieckiem. Dziecko poznaje świat w sposób otwarty, entuzjastyczny, łapie urywki słów, rozmów, obrazów, nie stara się tego uporządkować, odbiera to jak kolaż w którym elementem są emocje dziecka.

Dzieło literackie dziecko odbiera jako jeden z elementów realnych świata rzeczy, w którym żyje. Książkę na początku traktuje jako przedmiot, zabawkę, rzuca nią, drze kartki. W miarę gdy dziecko dorasta, zdobywa estetyczne doświadczenia, pojawia się u niego świadomość funkcji słowa w literaturze, które buduje osobny świat wyobraźni.

Dziecko słuchając baśni, opowiadań, jest uczestnikiem prezentowanych tam wydarzeń. Od tego momentu powinna się rozpocząć edukacja refleksyjna, a potem świadoma edukacja literacka, która zmierza do uczenia się dziecka wartości literackich w kontekście historycznym.

Badania odbioru dzieła literackiego przez dziecko opierają się na analizie materiałów stanowiące świadectwo odbioru tego dzieła - u dzieci są to rysunki pełne fantastycznych kształtów, kolorów, skomplikowane w swoim wyrazie. Nie można tych badań prowadzić w sposób spontaniczny, mogłoby wtedy umknąć dużo ciekawych spraw dziecka.

Władysław Strzemieński rozpatruje „widzenie" w kontekście fizjologicznym i rozwijającą „świadomość widzenia". Stworzył on teorię w której pokazał, ze w rozwoju widzenia człowieka (od dziecka do artysty dojrzałego) można wyodrębnić etapy rosnącej „świadomości widzenia".

Podstawowe elementy warunkujące pełne zrozumienie i odbiór dzieła literackiego:

1.    Pełne rozumienie sensu wypowiedzi językowej

2.    Przypisanie jej wartości symbolicznych charakterystycznych dla literatury.

Porządek percepcyjny od zdarzeń do postaci: fabuła, akcja, zdarzenie. Zdarzenie odbierane przez dziecko w pierwszej fazie odbioru utworu rozwija się potem w akcję, fabułę (np. książka „Podróże Guliwera"). Bohater literacki najpierw pokazany w sposób prosty poprzez rekwizyt np. czerwony kapturek; z czasem do świadomości dziecka do skonkretyzowanego wyglądu bohatera, postaci literackiej dołączają się jej cechy charakteru. Dziecko pozostając na poziomie widzenia „sylwetowego" ocenia postać jednoznacznie. W książkach dla dzieci bogatych w przygody dopasowane są one do postaci głównego bohatera (brudny Kopciuszek, gdy się umyje może być księżniczką).

Kolejnym elementem w odbiorze dzieła literackiego jest przestrzeń utworu. Zdarzenie, postać i przestrzeń utworu są to elementy całego świata przedstawionego jaki ogarnia dziecko Świat przedstawiony funkcjonuje na początku jako „historia" w której dziecko jest „uczestnikiem", wraz z doświadczeniem u dziecka rośnie dystans do świata przedstawionego, staje się jego „obserwatorem". Dziecko zaczyna rozumieć, ze wypowiedzi są następstwem działań autora.

Dziecko po odkryciu autora intuicyjnie wyczuwa, ze w utworze literackim jest „ktoś" - myśli o narratorze. Dziecko przechodzi od układu zewnątrztekstowego do układu wewnątrztekstowego, od relacji autor- dzieło do narrator-świat przedstawiony. Dzieci najłatwiej w utworach dla nich