Finanse p stwa Wypych2 053

Wybrane instrumenty zarząazama rinansairn w przeasięoioi

wolnego kapitału, które może przynosić określone korzyści. Najogólniej można wyróżnić dwie podstawowe formy angażowania środków pieniężnych, są one związane z:

-    prowadzeniem działalności gospodarczej,

-    okresowym oszczędzaniem.

Podejmując działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa właściciel kapitału oczekuje odpowiedniej rekompensaty, która przyjmuje postać zysku. Zysk jest traktowany jako wynagrodzenie (premia) za podejmowane ryzyko działalności gospodarczej oraz innowacyjność. Prowadzenie działalności gospodarczej obarczone jest bowiem zarówno ryzykiem operacyjnym, jak i finansowym, wymaga ponadto wykazania się inicjatywą i nowatorstwem. Przyjmuje się, że premia ta winna być tym wyższa, im wyższe jest ryzyko związane z daną działalnością gospodarczą i im bardziej innowacyjne są działania przedsiębiorcy.

Z kolei oszczędzając (oddając środki pieniężne do czasowej dyspozycji innemu podmiotowi w formie np.: pożyczki, kredytu, lokaty, zakupu obligacji itp.) wierzyciel ma prawo do rekompensaty w postaci procentu (odsetek). Procent stanowi zapłatę za użyczenie pieniądza (kapitału pożyczkowego) podmiotowi, który staje się dłużnikiem. Dłużnik płaci za prawo do korzystania z czasowo udostępnionych mu środków pieniężnych przez wierzyciela. Odsetki są więc opłatą ponoszoną przez podmiot, który chce wcześniej dysponować dobrami na rzecz podmiotu (wierzyciela) rezygnującego na pewien czas z dóbr, które mógłby zakupić za użyczone pieniądze. W konsekwencji odsetki mogą być również rozumiane jako rekompensata za odłożoną konsumpcję. Osoba oszczędzająca traci szansę zakupu dóbr i usług, których obecnie potrzebuje. Decyduje się na konsumpcję w przyszłości zakładając, że wtedy korzystniej zaspokoi swoje potrzeby. Niewątpliwie procent jest związany z ryzykiem niewypłacalności dłużnika. Jest to ryzyko finansowe. Im wyższe jest ryzyko finansowe tym wyższy procent.

1.1. Zwrot z kapitału

Zarówno zysk jak i procent (odsetki) stanowią formę korzyści dla właściciela kapitału i wyrażają skalę przyrostu zaangażowanych środków. Relację przyrostu kapitału osiągniętego, najczęściej w skali jednego roku, do całego zaangażowanego kapitału zwykło się określać

stopą zwrotu lub inaczej zwrotem z kapitału.

W takim ujęciu stopa zwrotu odnosi się zarówno do działalności gospodarczej, czyli angażowania kapitałów bezpośrednio w działalność gospodarczą (prowadzenie działalności gospodarczej, inwestowanie, zakup akcji itp.), jak również do oszczędzania, czyli czasowego przekazywania środków finansowych innym podmiotom gospodarczym.

Stopę zwrotu można zapisać w formie następującej formuły:

*.-*o

*0

gdzie:

r - stopa zwrotu,

K₀ - zaangażowany kapitał,

K_{ - stan kapitału na koniec okresu (po upływie roku).

Zawarta w liczniku różnica wyraża uzyskaną w skali jednego roku korzyść z tytułu zaangażowania kapitału. Może ona przyjmować różną postać. W przypadku zakupu papierów wartościowych np. akcji, lub obligacji na korzyść z tytułu zaangażowanego kapitału składać się będzie zarówno dywidenda, czy odsetki, jak i przyrost wartości instrumentu finansowego poprzez zmianę jego ceny rynkowej (np. akcji lub obligacji).

Rozważając stopę zwrotu w dłuższym okresie może wystąpić potrzeba wyrażenia jej średniego poziomu. W najprostszym przypadku może to być suma stóp zwrotu zrealizowanych w poszczególnych okresach podzielona przez liczbę okresów, czyli średnia arytmetyczna. W praktyce obliczana bywa także średnia geometryczna.

Odrębną kategorią jest wewnętrzna stopa zwrotu, rozumiana jako stopa dyskontowa, dla której zdyskontowane przepływy pieniężne są równe wartości zaangażowanego kapitału w przedsięwzięcie (szerzej zagadnienie to zostanie omówione w dalszej części opracowania).

Mając na względzie dwie podstawowe formy angażowania środków pieniężnych rozróżnia się stopę zwrotu związaną prowadzeniem działalnością gospodarczej w formie przedsiębiorstwa oraz stopę zwrotu związaną z udostępnianiem kapitału pożyczkowego (oszczędzaniem). W pierwszym przypadku mówi się o stopie zysku, natomiast w drugim o stopie procentowej.

Stopa zysku jest stosunkiem zysku (Z) do zaangażowanego kapi-

53