img635

M)

Masowość umów ubezpieczenia powoduje konieczność stosowania przy zawarciu umowy ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU), które są wzorcami umowy. Kwestie związane z OWU regulowane są zarówno przepisami kodeksu cywilnego odnoszącymi się do umowy ubezpieczenia, jak i ogólnymi przepisami o zobowiązaniach umownych oraz przepisami ustawy o działalności ubezpieczeniowej (art. 12 ust. 3 i 4 u.d.u.). Szczególnie istotną rolę pełnią art. 384 i 385 k.c. oraz art. 812 k.c. Ogólne warunki ubezpieczenia mają taki sam charakter, |ak wzory umów i regulaminy. Wzorzec taki ustala jedna ze stron umowy, którą w ubezpieczeniach jest ubezpieczyciel. Pełna swoboda w zakresie ustalania OWU została ograniczona poprzez art. 812 k.c., jak i ustawę o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Rolą ogólnych warunków ubezpieczenia jest uproszczenie i ułatwienie zawierania umów ubezpieczenia przez ich ujednolicenie. Z uwagi na fakt, że wyznaczają one istotne dla stron i podmiotów postanowienia tej umowy ustawodawca w art. 812 § 2 k.c. określił minimalny ich zakres. W myśl powołanego przepisu OWU określają:

-    przedmiot i zakres ubezpieczenia,

-    sposób zawierania umowy ubezpieczenia,

zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

-    prawa i obowiązki stron umowy,

(ryb, warunki, sposób oraz przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego lub zakład ubezpieczeń,

sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej lub opłat pobieranych przez zakład ubezpieczeń oraz metody ich indeksacji, a także ich wysokość, sposób indeksacji składki ubezpieczeniowej,

-    tryb, warunki oraz sposób dokonywania zmiany umowy ubezpieczenia zawartej na czas nieokreślony,

sposób ustalania wysokości szkody oraz wypłaty odszkodowania lub innego świadczenia,

-    sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ubezpieczenia, informację o sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporu mogącego wynikać z danej umowy ubezpieczenia,

sumę ubezpieczenia i warunki jej zmiany.

Kodeks cywilny ustanawia dla ogólnych warunków ubezpieczenia wyższe standardy w porównaniu ze wzorcami umownymi, gdyż obok wymogów dotyczących ich treści nakłada na ubezpieczyciela w § 1 art. 812 k.c. obowiązek dostarczenia OWU przed zawarciem umowy ubezpieczenia¹. Ochrona konsumenta usługi ubezpieczeniowej stała się również przesłanką wprowadzenia w § 3 omawianego artykułu obowiązku udzielenia ubezpieczającemu, będącemu osobą fizyczną, informacji o sposobie i trybie rozpatrywania skarg i zażaleń zgłaszanych przez ubezpieczającego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia, a takż.e informacji o organie właściwym do ich rozpatrywania. W tym miejscu warto wspomnieć, że w art. 384 § 5 k.c. ustawodawca rozszerzył pojęcie konsumenta w kontraktach ubezpieczeniowych na wszystkie strony umowy zawierające ją z ubezpieczycielem, nawet jeżeli ubezpieczający nie jest osobą fizyczną i zawie ra umowę w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Stanowisko to budzi wiele wątpliwości.

W ubezpieczeniach obowiązkowych powszechnych, do których należą: ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicz nych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolne go i ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, warunki umowy regulowane są przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych². Regulacje ustawy mają charakter normatywny, zawartych w ich treści imperatywnych przepisów strony umowy nie mogą zmieniać (z nielicz. nymi wyjątkami). Zatem przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, w zakresie warunków umów ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych, pel nią rolę ogólnych warunków ubezpieczenia, nie będąc wzorcem umowy³. W pozostałych ubezpieczeniach obowiązkowych OWU wydają zakłady ube/ pieczeń, zaś w rozporządzeniach Ministra Finansów podane są jedynie mim malne wymagania, jakie muszą zostać spełnione przy ustalaniu ich treści prze/ ubezpieczyciela.

Umowy ubezpieczenia mogą być zawierane na czas określony lub nieokreślony. Te ostatnie generalnie występują w ubezpieczeniach życiowych. Umowy ubezpieczenia zawierane na okres kilku miesięcy określane sąjako umowy kiol koterminowe, zawierane na okres dwunastu miesięcy to umowy roczne, nato miast powyżej dwunastu miesięcy to umowy długoterminowe. Szczególnie w ubezpieczeniach życiowych umowy zawierane sąjako umowy długotermino we, a więc np. na okres pięciu, dziesięciu czy dwudziestu lat.

16

1

M. Orlicki, op. cit., s. 30.

2

   Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, Dz.U. nr 124, po/ 1152.

3

   M. Orlicki, op. cit., s. 31-32.