IMGP9457

Rozdział trzeci

ISTOTA KULA

I

Opisawszy scenę i aktorów, przejdźmy teraz do samego przedstawienia. Kula jest formą wymiany o rozległym, międzyplęmien-nym charakterze; prowadzona jest przez społeczności zamieszkujące szeroki pierścień wysp, tworzących zamknięty okrąg. Okrąg terfwidoczny na mapie V zaznaczony jest linią łączącą wyspy położone na północ i wschód od wschodniego krańca Nowej Gwinei. Wzdłuż tego szlaku wędrują stale w przeciwnych kierunkach dwa i tylko dwa rodzaje przedmiotów. W kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara przesuwa się stale jeden z tych przedmiotów— długie naszyjniki z czerwonej muszli, zwane soulava (ilustr. XVIII i XIX). W przeciwnym kierunku wędruje drugi rodzaj — bransolety czy naramienniki z białej muszli, zwane mioali (ilustr. XVI i XVII). Każdy z tych przedmiotów, podróżując w wyznaczonym mu kierunku w obrębie zamkniętego kręgu, spotyka na drodze przedmioty tego drugiego rodzaju i jest nieustannie za nie wymieniany. Każdy ruch artykułów Kula, każdy szczegół transakcji jest ustalony i regulowany przez zespół tra-dycyjnych reguł i konwencji, a niektórym aktom Kula towarzyszą złożone obrzędy magiczne i publiczne ceremonie.

Na każdej wyspie i w każdej wiosce mniejsza lub większa liczba ludzi bierze udział w Kula — to znaczy,* otrzymuj e owe przedmioty, zatrzymuje je przez krótki okres czasu i przekazuje potem dalej. Dlatego. każdy mężczyzna, który uczestniczy w Kula, co pewien czas, niezbyt regularnie, otrzymuje jeden lub kilka mioali (naramienniki) czy też soulava (naszyjniki z krążków czerwonej muszli), które potem musi przekazać jednemu ze swoich partnerów, otrzymując od niego w zamian przeciwny przedmiot wymiany. Tak więc żaden z uczestników wymiany nigdy dłużej nie zachowuje w swoim posiadaniu żadnego z tych przedmiotów. Jedna transakcja nie kończy stosunku Kula — regułą jest zasada „raz w Kula, zawsze w Kula”, a związek pomiędzy dwo-ma partnerami jest stały i trwa całe życie. Poszczególne mwali i soulava znajdują się zawsze w ruchu i wymieniane są stale z rąk do rąk; wykluczone-jest, aby zostały zatrzymane na stałe w jakimś miejscu, zasada „raz w Kula, zawsze w Kula” tyczy się więc także i samych kosztowności.

Głównym fundamentalnym aspektem Kula jest obrzędowa wymiana tych dwóch przedmiotów. Towarzyszy temu jednak wiele dokonywanych z tej okazji czynności wtórnych. Tak więc, rów-nolegle z rytualną wymianę naramienników i naszyjników, tubylcy prowadzą zwykły handel, wymieniając pomiędzy poszczególnymi wyspami duże ilości przedmiotów użytkowych, często nieosiągalnych w okręgu, do którego są importowane, a stanowiących artykuły niezbędnego użytku. Oprócz tego wykonywane są i inne czynności, które poprzedzają Kula lub są z tą wymianą związane, takie, jak budowanie przed wyprawą dalekomorskich czółen, pewne formy wielkich ceremonii żałobnych oraz tabu przygotowawcze.

Kula jest przeto bardzo wielką i złożoną instytucją zarówno: ze względu na zasięg geograficzny, jak też bogactwo i różnorodność składających się na nią czynnością Stwarza więź łączącą znaczną liczbę plemion, obejmuje szeroki zespół czynności wzajemnie ze Sobą powiązanych i tak zharmonizowanych, że tworzą jedną organiczną całość. •

Należy jednak pamiętać, że to, co przedstawia się nam jako. rozległa, skomplikowana, ale i zarazem uporządkowana instytucja jest rezultatem bardzo wielu działań i poczynań podejmowa- ' nych przez „dzikich”, którzy nie mają ani skodyfikowanych praw,_; ani wyraźniej zarysowanych celów czy dyrektyw. Nie znany im: jest obraz całości jej struktury społecznej. Znają własne moty-I wy, znają cele indywidualnych poczynań i odnoszące się do nich