IMG 67

i Polit yka gospodarczo

Według kryterium sposobu regulacji procesu gospodarczego wyróżnia się systemy:

-    kompetytywne (konkurencyjne), gdzie działania mających swobodę w podejmowaniu decyzji ekonomicznych uczestników procesu gospodarczego regulowane są przez mechanizmy rynku;

-    gospodarki regulowanej administracyjnie, w której kierunki i roz-miary produkcji społecznej oraz sposoby jej podziału ustalane są w drodze administracyjnych decyzji organów władzy.

Zdecydowana większość krajów nastawiona jest na gospodarkę rynkową, czyli opartą na działaniu rynku jako podstawie funkcjonowania procesów gospodarczych. Samo określenie „gospodarki rynkowej” nic jest jednoznaczne. System ten występuje w różnych postaciach, zależnie od zakresu wpływu państwa na gospodarkę. Zgodnie z tym kryterium można wyróżnić dwa podstawowe modele roli państwa w gospodarce rynkowej:

-    model gospodarki rynkowej z interwencjonizmem państwowym, zwany regulowaną gospodarką rynkową bądź systemem parametrycznym;

-    model gospodarki rynkowej eliminujący w teorii interwencjonizm państwa, nazywany samoregulującą gospodarką rynkową lub gospodarką wolnorynkową¹¹.

System ekonomiczny przesądza o kształcie i strukturze sfery regulacji w gospodarce narodowej, tworząc tym samym zespól podstawowych uwarunkowań polityki ekonomicznej, określając jej zakres, instrumenta-cję, a często także cele działań. Podejmując, rozszerzając lub redukując ingerencję w sprawy gospodarcze, władza państwowa wpływa na rozwiązania systemowe - bądź pod kątem zwiększenia sterowałności gospodarki i jej podatności na poczynania władzy, bądź pod kątem uwolnienia się władzy od części przyjętych wcześniej funkcji i zobowiązań. Systemy odznaczające się nadmiernym, zawężającym zakres wolności gospodarczej regulowaniem (czyli przeregulowaniem) gospodarki wpływają zwykle ujemnie na inicjatywność, gospodarność i odpowiedzialność jednostek gospodarczych i obniżają ogólną wydajność gospodarki narodowej. Jednak szkodliwy okazuje się także brak ingerencji publicznej w sytuacjach wymagających korygowania lub wspomagania oddziaływań rynku.

" A. Karpiński: Zakres interwencji pańślwa we współczesnych gospodarkach rynkowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1992, s. 14.

2.1.4. Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim

Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim mogą być rozpatrywane w ujęciach społecznym i demograficznym. W ujęciu społecznym podstawowe znaczenie należy przypisać dorobkowi danej społeczności, wyrażającemu się w jej kulturze, tradycjach, charakterze, moralności, stanie wiedzy i techniki. Wskazuje się także na pozytywne i negatywne cechy charakteru narodowego i jego wpływ na zachowania przedstawicieli różnych nacji w procesie gospodarczym. Do szeroko pojętego wyposażenia społecznego danej zborowości ludzkiej zalicza się zatem takie cechy jak przedsiębiorczość, umiejętności organizatorskie, dyscyplina, solidność zawodowa, odpowiedzialność, kultura przemysłowa, zdolności innowacyjne, solidarność społeczna, środowisko zaufania itp. Postawy wobec pracy oraz pracodawcy, a także kultura pracy, mają wpływ m.in. na wydajność i jakość produkcji oraz lojalność pracowników.

Dla powodzenia polityki gospodarczej duże znaczenie ma również stosunek społeczeństwa do władzy, która tę politykę formułuje i prowadzi. Organy państwa dysponują wprawdzie środkami przymusu, jednak poparcie społeczne dla polityki gospodarczej rządu jest ważnym warunkiem jej powodzenia. W państwach demokratycznych występują czasem sytuacje, w których obiektywnie uzasadnione poczynania władzy nie mogą być realizowane z powodu ich społecznej niepopulamości i braku szans na zmianę poglądów na ich temat w danym czasie.

W ujęciu demograficznym podstawowe znaczenie ma przede wszystkim liczba i struktura ludności kraju, a w państwach wielonarodowych również struktura narodowościowa. Ta ostatnia może determinować niektóre instytucjonalne podstawy prowadzenia polityki gospodarczej oraz jej założenia. Sytuacje takie występują z reguły w państwach związkowych, w skład których wchodzą kraje i regiony o określonej samodzielności w dziedzinie polityki wewnętrznej, a zwłaszcza gospodarczej. Liczba i struktura ludności określa potencjał zasobów pracy żywej kraju oraz liczebność różnych grup odbiorców produkcji społecznej. Uwarunkowania te, określane w prognozach demograficznych, wyznaczają możliwości i potrzeby w dziedzinie kształtowania zatrudnienia, rozbudowy infrastruktury społecznej, oświaty, ochrony zdrowia, budownictwa mieszkaniowe-