K �jna DIALEKTY POLSKIE718

plemion poszczególne jego ugrupowaniu zajmowały coraz szersze obszary ■w swej praojczyźnie, a z czasem, szukając nowych, dogodniejszych terenów bytowania, emigrowały poza pierwotne jej zasięgi, co w poszczególnych wypadkach powodowało: a) odizolowanie się od pozostałych grup ludnościowych i zerwanie z nimi kontaktu, b) zmianę zewnętrznych warunków fizjograficznych, gospodarczych czy kulturowych, c) zetknięcie się z obcojęzyczną ludnością tubylczą i ewentualne jej asymilowanic, z czym mogło się łączyć wprowadzenie do zwycięskiego języka przybyszów nic tylko słownictwa, lecz także cech strukturalnych substratu. Wytworzone tą drogą nowe warunki zewnętrzne mogły mieć znaczny wpływ na intensyfikację zmian językowych względnie na częściowe choćby ograniczenie ich rozprzestrzeniania się. W praojczyźnie zmiany językowe upowszechniały się na całym terytorium językowym, zamieszkiwanym przez wszystkie ugrupowania danego plemienia. JTatomiast innowacje językowe wytworzone w odizolowanych i oddalonych grupach nie mogły się rozprzestrzeniać na terenach pozostałych grup jednolitego dotąd językowo ludu praindoeuropejskiego. W tych warunkach doszło do powstania szeregu indoeuropejskich cech dialektalnyeh — innowacji o ograniczonych zasięgach terenowych, jak np.:

1. Wytworzenie się w centralnych dialektach indoeuropejskich końcówek przypadków zależnych w liczbie mnogiej i podwójnej. Do dialektów, które stały się podstawą języka tocharskiego i hetyckiego, innowacja ta nie sięgnęła chyba z tego powoda, że przodkowie ludów mówiących tymi językami, wywędrowawszy do Azji Mniejszej i w głąb Azji, znaleźli się wówczas w izolacji od plemion centralnych.

2. Rozbudowanie w dialektach centralnych systemu koniugacyjnego w ten sposób, że przez analogię do form activi. które miało serię końcówek prymamyeh dla praesens (1. os. sg. -rui, 2. -si, 3. -li, 3. pl. -nti) oraz serię końcówek sekundarnych dla imperfeetum i aorystu (1. os. sg. -w. 2. -s, 3. -t. 3. pl. -«<), utworzono w medium-passm serie pry marną końcówek dla praesens: 1. os. sg. -mai, 2. -sai, 3. -tai, 3. pl. -ntai, por. jj-ftai, jjoat, rja-rat, tf-fte&a, fj-ode, g-wm przy zachowaniu dawniej jedynych końcówek biemo-zrwrotnych (1. os. sg. -ha, 2. -the, 3. -(/)o, 3. pl. -r, -nto) dla tworzenia form imperfeoti i aorystu. Do odizolowanych widocznie już wtedy dialektów hetyekich, tocharskieh oraz italo-celtyckich innowacja ta nic sięgnęła. Języki z nich powstałe zachowały praindoeuropej-skie końcówki także w formach praesentis.

3. Redukcja trzyszeregowego systemu tylnojęzykowych:

palatalnych U ij tjh

, . I ńielabializowanych k a uh

welarnTch , , . ..

( labializowanych kV gVgVn

przebiegająca w ten sposób, że: