nagórko akcent w jezyku polskim alfabet fonetyczny4

64 Fonetyka i fonologia

z - spółgłoska twarda, przedniojęzykowo-zębowa, szczelinowa, dźwięczna, ustna (zamek, ząb)

ź - miękka, środkowojęzykowo-prepalatalna, szczelinowa, dźwięczna, ustna (późny)

[z’]    - miękka, prepalatalno-zazębowa, szczelinowa, dźwięczna, ustna (Zi-

naida)

ź - spółgłoska twarda, przedniojęzykowo-dziąsłowa, szczelinowa, dźwięczna,

ustna (rzeka, żona)    .i

[ż]    - miękka, prepalatalno-zadziąsłowa, szczelinowa, dźwięczna, ustna (;iigolo)

Ponieważ liczba głosek znacznie przewyższa możliwości rejestracji w formie konwencjonalnego alfabetu, to dla utrzymania zasady jeden dźwięk = jedna litera przyjęto w transkrypcji fonetycznej następujący system elementów diakrytycznych:

_A - „haczyk” pod odpowiednią literą - samogłoska nosowa (inny sposób zaznaczania nosowości - falista kreska nad literą)

,    - przecinek pod literą - spółgłoskowy wariant bezdźwięczny

^v - odwrócony daszek nad literą - artykulacja dziąsłowa    \

.    - kropka pod literą - spółgłoskowy wariant dziąsłowy

„    - odwrócony łuczek pod literą - niesylabiczność

- kropka nad literą - ścieśniony wariant samogłoskowy

Oznaczanie akcentu - akcent główny: kreska pionowa przed sylabą akcentowaną (powyżej poziomu czcionki); akcent poboczny: pionowa kreska przed sylabą akcentowaną poniżej czcionki.

Zestrój akcentowy - dolny łuczek łączący granice wyrazów.

/ - pauza z intonacją zawieszoną (odpowiednik przecinka i równoważnych mu znaków w konwencjonalnej interpunkcji).

II- pauza na końcu wypowiedzenia (odpowiednik kropki w zwykłej interpunkcji lub innego znaku kończącego zdanie).

Zalecana literatura

1.    Bojerowa I., 1993, Język ogólnopolski XX wieku, w: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński, Ossolineum, Wrocław.

2.    Encyklopedia języka polskiego, 1991. Red. S. Urbańczyk, Ossolineum, Wrocław (1 wyd. pt. Encyklopedia wiedzy o języku polskim, 1978). Hasła (w opracowaniu R. Laskowskiego) głoski

. języka polskiego (z tabelą), samogłoski nosowe, spółgłoski miękkie, spółgłoski nosowe, spółgłosld przcdniojęzykowe, spółgłoski środkowojęzykowe, system fonologiczny języka polskiego.

3.    Klebanowska B., 1990, Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim, Wyd. UW.

4.    Słownik poprawnej polszczyzny, 1973 (wyd. 18, 1994). Red. W. Doroszewski, PWN, Warszawa. Hasła: *akcent, ^regionalizmy, *enkliłyki.

5.    Stieber Z., 1966, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, PWN, Warszawa, cz. II: Zarys fonologii współczesnej polszczyzny kulturalnej.

6.    Weinsberg A., 1983, Językoznawstwo ogólne, PWN, Warszawa, rozdz. I, paragraf 6.

7.    Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, PZWS, Warszawa (zwłaszcza rozdz. VI - XIII).