new 3

- 194 -

- 194 -

i

może powiedziałby, że chciał przegarnąć ogień, co nie zmienia faktu, że urzekł go dramat wielobarwnych zmian rozgrywających się przed jego oczyma, a jego wyobraźnia wzięła w tym udział - nie pozostał on tylko biernym widzem. Słowa Colerid-ge'a o czytaniu poezji odnoszą się również w jakimś stopniu do wszystkich, którzy z zadowoleniem pogrążają się w swych umysłowych czy fizycznych zajęciach: "Czytelnika nie powinna pochłaniać wyłącznie lub przede wszystkim mechanicznie rozbudzona ciekawość, niecierpliwa chęć dotarcia do końcowego rozwiązania, lecz radość samej czynności posuwania się naprzód".

Inteligentny mechanik, zajęty swoją pracą, zainteresowany w dobrym jej wykonaniu i znajdujący zadowolenie w dziele swych rąk, szczerze i z przejęciem dbający o materiał i narzędzia pracy; jest zaangażowany artystycznie. Różnica między takim wykonawcą a nieudolnym niedbałym partaczem jest taka sama w warsztacie rzemieślniczym jak w pracowni artysty. Zdarzyć się może i zdarza nieraz, że wykonanie przedmiotów nie odpowiada zmysłowi artystycznemu tych, którzy się nimi posługują. Często jest to jednak nie tyle winą wykonawcy, co warunków panujących na rynku, na który wyroby takie są przeznaczone. Gdyby istniały inne warunki i inne możliwości, to wyrabianoby rzeczy tak samo radujące oko, jak przedmioty wykonane przez dawnych rękodzielników.

Poglądy stawiające Sztukę na wzniosłym piedestale są tak rozpowszechnione i tak nieuchwytnie przenikają świadomość, że wiele osób zgorszyłoby się bardziej niż ucieszyło, gdyby dowiedziały się, że ich powszednie rozrywki przynajmniej w części sprawiają im przyjemność właśnie przez tkwiące w nich jakości estetyczne. Dziedzinami sztuki o najwyższym dziś znaczeniu dla przeciętnego człowieka są te, których wcale on nie uważa za sztukę: na przykład kino, muzyka jazzowa, komiksy, a też, zbyt często, informacje prasowe o romantycznych miłościach, morderstwach i wyczynach bandytów. Albowiem kiedy to wszystko, co znane mu jest jako sztuka, zostaje usunięte do muzeum czy galerii,-wówczas nieodparte dążenie do przeżyć, które samo przez się dają radość, znajduje ujście wszędzie tam, gdzie pozwala na to codzienność otoczenia. Nawet przeciwnicy muzealnej koncepcji sztuki aż nazbyt często podzielają owe fałszywe przekonania, z których ta koncepcja się wywodzi, ponieważ popularny pogląd na te sprawy wynika z oderwania się sztuki od przedmiotów i zdarzeń codziennego doświadczenia, oderwania, które wielu -teoretyków i krytyków pielęgnuje, a nawet nim się szczyci. Czasy, w których przedmioty wyszukane i wytworne pozostają w ścisłym związku z wyrobami zwykłego, powszedniego rzemiosła, to czasy kiedy wartość tych pierwszych doceniana jest najżywiej i najostrzej. Jeżeli natomiast przedmioty, które ludzie kulturalni zwykli uznawać--za wytwory sztuk pięknych, wydają się masowemu odbiorcy anemiczne z powodu ich oddalenia, to wówczas głód_este-tyczny może skłonić go do poszukiwania tego, co tanie i wulgarne.

Czynniki, które doprowadziły do gloryfikacji sztuk pięknych i wyniosły je na niedosiężny piedestał, rozwinęły się poza terenem sztuki, a ich działanie nie ogranicza się do sztuk. Dla wielu osób klimat podziwu zamieszanego z poczuciem nierze-czywistości obejmuje również sprawy tego, co "duchowe" i co "idealne", gdy natomiast "materia" staje się na zasadzie kontrastu określeniem ujemnym,czymś czego należy się wstydzić lub z czego należy się tłumaczyć. Działają t^ te same siły, które usunęły tak religię, jak sztuki piękne z życia wspólnotowego czy społecznego. Historycznie siły te doprowadziły do tak wielu z istniejących obecnie przesunięć i podziałów w naszym życiu i naszych sposobach myślenia, że również sztuka nie mogła uniknąć ich wpływów. Nie musimy szukać aż na krańcach świata, ani cofać się w czasie o całe tysiąclecia, aby znaleźć ludy, dla których wszystko, co wzmaga bezpośrednie odczuwanie życia, jest godne największego uznania. Blizny znaczące ciało, rozwiane pióropusze, jaskrawe szaty, błyszczące ozdoby ze złota i srebra, ze szmaragdów i jadeitu kształtowały estetyczne treści 3ztuki, ale przypuszczalnie bez tej wulgarnej klasowej wystawności, jaka towarzyszy ich odpowied-