Obraz076

Wydobywając tę potencjalną wizję przyszłości przy pomocy pytania o cud można podążać w kierunku uszczegółowienia tego obrazu, rozwijania tej opowieści i poszerzania „cudu” o nowe, kolejne elementy. Z jednym jednak zastrzeżeniem - delikatnie i ostrożnie, w tempie klienta i w sposób respektujący jego aktualne możliwości i oczekiwania. 1. K. Berg I P. De Jong wskazują na potrzebę zawężenia obrazu tego cudu w przypadku klientów, którzy doświadczyli w swoim życiu jakichś zdarzeń traumatycznych [ibid., s. 240]. Z praktyki wynika także, że klienci w takiej sytuacji potrzebują więcej czasu i przestrzeni, w trakcie pierwszej części rozmowy, na opowiedzenie swojej historii, oczekując zrozumienia oraz empatii ze strony pomagacza. Stąd pomocne jest wówczas m.in. refleksyjne słuchanie, odzwierciedlanie uczuć, klaryfikacja, czy okazywanie empatii. Dopiero nieco później zasadne wydaje się przejście do pytań zorientowanych na przyszłość, potrzeby, poszukiwanie i wzmacnianie wyjątków.

Przykład:

Bezpośrednio po jednej z powodzi, jakie nawiedziły Polskę na przestrzeni ostatnich lat uczestniczyłem na południu kraju w pomocy ludziom poszkodowanym. Pamiętam przy tym szereg różnych trudnych sytuacji, m.in. także klientkę, która jak wielu jej podobnych ludzi ucierpiała w wyniku tego żywiołu. Otóż kobieta ta samotnie wychowywała dwójkę małoletnich dzieci i zamieszkiwała w budynku komunalnym usytuowanym nad brzegiem niewielkiego dopływu rzeki San. Mała rzeczka szybko przeobraziła się w rwący potok i cała okolica niespodziewanie została zalana, włącznie z jej budynkiem i mieszkaniem. Kobieta wraz z dziećmi zdołała się uratować chroniąc się na wyższej kondygnacji. Niemniej jednak doświadczyła szoku i bardzo bała się o życie i zdrowie swoich dzieci. Przy okazji kolejnej wizyty u niej pracownika socjalnego skarżyła się na nękający ją lęk przed ponowną powodzią.

KLIENTKA: Wie Pan, cały czas się boję, że to może się powtórzyć! Nie mogę spać po nocach. Wystarczy tylko jak słyszę, że jakieś krople uderzają w parapet, to cała się trzęsę.

POMAGACZ: Rozumiem, że ta powódź Panią podobnie zresztąjak i innych ludzi, zaskoczyła. Nie spodziewała się tego Pani i boi się, że to może się powtórzyć w każdej chwili.

KLIENTKA: Wie Pan, i to jest najgorsze! Nie mogę normalnie zmrużyć oka. POMAGACZ: Potrzebuje Pani się wyspać! Załóżmy, że zdoła Pani to zrobić, w czym to Pani będzie pomocne?

KLIENTKA: Będę miała wtedy więcej siły, aby zabrać się za porządki. Muszę przecież doprowadzić to mieszkanie do takiego stanu, aby można było tu zamieszkać. Nie mogę przecież cały czas pomieszkiwać kątem u siostry.

POMAGACZ: Kiedy Pani zdoła się wyspać i zbierze odpowiednie siły, od czego Pani zacznie?

KLIENTKA: Chyba od usunięcia tego co zniszczone - będę musiała porozmawiać ze swoimi braćmi i prosić ich o pomoc. Nie tylko trzeba tu uprzątnąć, ale także skuć tynki, położyć nowe, z podłogą coś zrobić. Muszę też zadbać o dzieci, we wrześniu idą do szkoły. Nic jeszcze nie mają przygotowanego, żadnej wyprawki, książek, itp.

POMAGACZ: Wygląda na to, że ma Pani konkretne rzeczy do zrobienia i wie od czego najlepiej zacząć. Potrafi Pani także myśleć o przyszłości, szczególnie związanej z dziećmi i ich nauką. Wracając jednak do tego, o czym Pani mówiła na początku, że potrzebuje się wyspać i zebrać siły. Zastanawiam się, jak Pani dawała sobie radę do tej pory? Jak zdołała Pani wytrwać mając trudności z zasypianiem?

KLIENTKA: Jakoś musiałam, nie jestem przecież sama, mam dwójkę małych dzieci. Nie mogę przecież usiąść i nic nie robić! Z drugiej strony czuję, że mam już coraz mniej sił, stąd potrzebuję trochę odpocząć i wyspać się.

W dalszej części rozmowa koncentrowała się, z jednej strony, na pomocnych sposobach „dawania sobie rady" przez klientkę, z drugiej - na tych momentach, kiedy pomimo przeżywanych trudności, potrafiła ona regenerować swoje siły, zasypiać. Ponadto jej ważnym elementem były także pytania o nadzieję dotyczącą poradzenia sobie z sytuacją w jakiej znalazła się klientka.

Podsumowanie

W niniejszym rozdziale przedstawiłem kilka typowych dla obszaru pomocy społecznej i pracy socjalnej, a zarazem najczęściej spotykanych sytuacji problemowych. Zwykle przysparzają one pracownikom socjalnym wielu problemów. Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, iż w praktyce często występują one w połączeniu, co skutkuje tym, iż pomagacze mają do czynienia z rodzinami, które określa się jako wieloproblemowe (ang. multiproblem fa-milies) [zob. Berg 1994, s. 197]. Sytuacja taka powoduje, że nawet doświadczeni pracownicy socjalni mogą czuć się przytłoczeni i bezradni wobec powagi problemów dostrzeganych, czy zgłaszanych przez klientów. W takich przypadkach użyteczne mogą okazać się wskazówki oparte o założenia Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach, opisane zarówno w tym rozdziale, jak i treści uwzględnione w całym opracowaniu.

151