Obraz16

u .ku p¹ Wprowadzenie do teorii nauczania (1901). Druga praca to cylownnn już. kslużka W. Szew. czaka Ptychokfflcw /w/.trmw wsad mi hawania (1972). Jak wiadomo W. Szowcziik wprowadzi oc.Mly wspólne do procesów kształcenia i wychowania. Radziłbym znzrmjomld się zwłaszcza t zasadami motywacji. bezpośredniości I syslcmowoścl. Din porównaniu systemów zasad obok tych dwu książek można wykorzystać poświecone zasadom nauczania rozdziały w podręczniku Cz, Kupi* te wieża (1994),

Zadania

I. Znaczenie zasad kształcenia w dydaktyce ogólnej i w praktyce szkolnej.

2 Porównaj system zasad w podręczniku z systemem zasad przedstawionym w Podstawach dyilaktyki ngdlnrj Ci Kupisie wieża (1973. IOwyd. 1994).

3. Sformułuj reguły dydaktyczne, wynikające z zasad: pogludowości, samodzielności I socjalizacji.

4 Zanalizuj i occó podręczniki historii i biologii z klas V-VIII ze stanowiska zasady przyślę* pności oraz związku teorii z praktyku.

Intuinije puniwilty lny: plftC mfriy, i • en t Seret tl( wyiofiiln. bfdtp ^w poniewierce.

Ody uti pl(h‘ / nUhpJtm tamę por/utaly w paru.

oln t kulek: inózy mpt/i tak. juk mu pi(/d kufę.

7. KoImMMiI .Wenie smutkT

Rozdział dziesiąty

KSZTAŁCENIE WIELOSTRONNE

Przesłanki fizjologiczne i psychologiczne

W poprzednich rozdziałach pojawiały się wzmianki o teorii kształcenia wielostronnego, tu zajmiemy się jej nieco obszerniejszą prezentacją. Teoria ta powstawała w wyniku badań prowadzonych w Katedrze Dydaktyki Uniwersytetu Warszawskiego. Jej pierwszy zarys pojawił się w I96S roku w mojej rozprawie Wielostronne uczenie się a problem aktywności uczniów*. W wersji rozszerzonej przedstawiłem ją w dwu książkach: Podstawy wykształcenia ogól-nego (1967) i Nauczanie problemowe we współczesnej szkole (1975). Poświęcili też jej swoje książki inni autorzy: Bohdan Komorowski (1968), Józef Galant (1972), Tadeusz Krajewski (1975), Jadwiga Walczyna (1978) i Władysław P. Zaczyński (1990). Mieczysław Oryl (1981) i Danuta Nakoncczna (1980) przeprowadzili - niezależnie od siebie - szerokie badania w wielu szkołach podstawowych i średnich nad przydatnością tej teorii w procesie kształcenia szkolnego.

Przedmiotem teorii kształcenia wielostronnego jest złożony proces rozwoju człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia, i to nie tylko szkolnego nauczania i uczenia się. Mówiąc o rozwoju człowieka, mamy na myśli zarówno rozwój poszczególnych jednostek poddanych edukacji, jak i rozwój całego - młodego i starszego - pokolenia w swoisty sposób wpływający na rozwój i postęp w życiu społeczeństwa.

0    rozwoju i jego szczególnym znaczeniu w procesie kształcenia była już mowa w innych rozdziałach. Jak wiadomo, w pedagogice i psychologii wyróżnia się dwa sposoby rozumienia pojęcia rozwoju. Pierwszy z nich polega na wyodrębnianiu w ontogenczic człowieka kolejno po sobie następujących etapów, zwanych fazami rozwojowymi, w których wykształca się jakiś zespół cech, stwarzając przesłanki do kształtowania się nowych zespołów cech w następnych fazach. Sposób ten miał wielu zwolenników, dość mocne oparcie stanowiła dlań psychologia piagetowska. W drugim znaczeniu, mniej popularnym, rozwój rozumie się jako proces kierunkowych przemian osobowości wychowanka, przebiegający od stanów prostszych i mniej doskonałych do bardziej złożonych i coraz pod jakimś względem doskonalszych. Za synonim tak rozumianego rozwoju przyjmuje się postęp.

1    Rozprawa m ukaznlo *lę w numerze 7/K czatopitma „Nowa Szkota" / |0fc1 toku

191