obraz
1(2)

122 Lucyna Nowak

tutcie Uniwersytetu Praskiego istnieje zapis, że wakacje zaczynają się następnego dnia po św. Małgorzacie (11 VI) i trwają do św. Bartłomieja (24 VIII), ale z zastrzeżeniem, że jeśli ktoś chce w tym czasie kontynuować wykłady, może to uczynić, ale tylko do św. Jakuba Apostoła (25 VII). Statut zabraniał wykładów między 25 VII a 24 VIII¹. Zakaz dotyczył magistrów prowadzących wykłady ordynaryjne, czyli z tekstów przewidzianych do zaliczenia na stopień bakałarza bądź magistra. Nie dotyczył bakałarzy, którzy prowadzili wykłady kursoryczne, i często się zdarzało, że mieli oni zajęcia w dni wakacyjne. Językiem wykładowym we wszystkich średniowiecznych szkołach od Salamanki i Lizbony po Kraków i od Salerno po Upsalę była łacina.

Studiujący scholarzy, zwłaszcza ci, którzy nie mieszkali na stałe w miastach uniwersyteckich, zmuszeni byli do znalezienia sobie stancji. Nie mieli z tym problemów bogatsi studenci, którzy bez żadnych kłopotów w każdym uniwersyteckim mieście mogli wynająć mieszkanie. W gorszej sytuacji byli ci studenci, którzy mieli mało środków na naukę albo nie mieli ich wcale. W początkowym okresie istnienia Uniwersytetu Paryskiego, w XII w., tacy ubodzy scholarzy mieszkali w hospicjach albo szpitalach utrzymywanych przez miasto, razem ze starcami i chorymi.

Począwszy od XIII w., wspólnoty uniwersyteckie zaczęły tworzyć system wspomagający ubogich studentów. Zaczęto fundować pierwsze kolegia, czyli budynki uniwersyteckie składające się z kaplicy, sal wykładowych, biblioteki, miejsc do spania. W Paryżu takich kolegiów w XIII w. powstało kilka, wśród nich najbardziej liczące się ufundował profesor teologii Robert de Sórbon (od nazwy tego kolegium wziął potem imię Uniwersytet Paryski)². Członkami kolegiów byli scholarzy - stypendyści i osoby, które już posiadały stopnie naukowe. Reguły mieszkania w kolegiach były dosyć suro-

we zarówno dla zamieszkujących je studentów, jak bakałarzy i magistrów. Mieszkańcy kolegiów mogli przebywać poza nimi tylko cztery tygodnie w roku. Studenci byli zobowiązani do uczestniczenia w mszach za dusze zmarłych fundatorów i dobrodziejów. Nie wolno było w kolegiach śpiewać ani głośno się zachowywać. Nikomu, nawet magistrom, nie wolno było opuszczać kolegiów po zamknięciu bram miejskich. Tym ostatnim zabronione było także utrzymywanie kontaktów z personelem żeńskim, np. pracującym w kuchni, granie w kości, spoufalanie się ze studentami i urządzanie wraz z nimi hulanek. W jednym ze statutów kolegiackich znalazł się nawet zakaz rzucania w studentów kubkami albo kamieniami²³. Z biegiem czasu, zwłaszcza w uniwersytetach fundowanych od XIV w., kolegia przestały być miejscami, w których mieszkali studenci, a stały się domami uczących, tak było np. z Kolegium Karola w Pradze, przeznaczonym wyłącznie dla wykładających magistrów, i Kolegium Większym w Krakowie.

Drugim rodzajem budynków, w których mogli zamieszkiwać studenci, były bursy. Prowadzili je przeważnie magistrzy wykładający na uniwersytecie. W związku z trudnościami lokalowymi, jakie panowały w większości uniwersytetów, prowadzący wykłady magister był zobowiązany sam znaleźć dla nich miejsce. Utrzymując bursę dla studentów, miał jednocześnie pomieszczenia, które służyły 7 do zajęć uniwersyteckich. W bursie mieszkało od 20 do 30 studentów, którzy mieli zapewnione noclegi i utrzymanie w zamian T; za cotygodniowy opłatę. Do kosztów utrzymania należało jeszcze ^'doliczyć opłaty za wykłady. W Paryżu i Pradze były ustalone taksy za poszczególne przedmioty. Najdrożej płacono za wykłady z metafi-

ggzyki - 8 groszy za pół roku, i tyle samo za wykłady z fizyki, ale za 9

■⁴. Kolejne opłaty czekały studentów przed otrzymaniem stopnia bakałarza (20 groszy)²⁵ i przed magisterium (38 groszy)²⁶.

P. Zahn, Libń, discipuli (Wie lebten...). Liber decanorum, s. 76.

Tamże, s. 49.

1

   Liber decanorum faculialis philosophicae Unwerńtatis Pragensis, ab anno Christi 1367 usque ad annum 1585, w: Monumenta Historica Universitatis Carolo-Ferdinandae Pragensis, t. I, pars 1, Pragae 1830, s. 80.

2

   M. Markowski, Pierwowzory, s. 182.