Obraz
4(3)

38 2. Majątek, kapitał, wynik - zdarzenia i operacje gospodarcze oraz ich wpływ na bilans

Ilustracja 2.7. Podstawowy układ bilansu

Bilans na dzień 31.12.200X r.

Aktywa	Pasywa
Aktywa trwale	Kapitał własny
Aktywa obrotowe	Kapitał obcy

Suma aktywów = Suma pasywów

mówić o funkcjonowaniu zasady równowagi bilansowej. Zgodnie z tą regułą ogólna kwota aktywów musi być równa ogólnej kwocie pasywów:

A = P

Zasadę równowagi bilansowej można również zapisać szerzej:

aktywa trwale + aktywa obrotowe = kapitał własny + kapitał obcy

W toku działalności jednostki następują zmiany wartościowe zarówno zasobów jednostki, jak i źródeł ich pochodzenia. Zmiany te noszą nftzwę zdarzeń gospodarczych^{1 2 3}.

Zdarzenia mogą powodować zmiany tylko w jednej jednostce gospodarczej (np. wydanie materiałów do produkcji) i wtedy określa się je mianem wewnętrznych zdarzeń gospodarczych. Zdarzenia wynikające z kontaktów jednostki z otoczeniem (np. uregulowanie zobowiązania, zakupienie materiałów) noszą nazwę zewnętrznych zdarzeń gospodarczych.

Te zdarzenia, które są ujęte wartościowo i podlegają ewidencji, określa się mianem operacji gospodarczych. Operacja gospodarcza może być związana z jednym zdarzeniem gospodarczym (operacja pojedyncza, prosta) lub z kilkoma takimi zdarzeniami (operacja złożona). W praktyce występują także sytuacje, w których operacja gospodarcza

nic odzwierciedla zdarzenia gospodarczego, lecz jest jedynie efckim zapisów technicznych, przesunięć na kontach (np. przeniesienie warto ści kosztów na wynik finansowy).

Operacje gospodarcze zapisuje się - na podstawie dowodów księgi > wych⁴- w księgach rachunkowych jednostki. W skład ksiąg rachunku wych wchodzą:

•    dziennik - chronologiczne ujęcie zdarzeń gospodarczych, które wy stąpiły w okresie sprawozdawczym;

•    księga główna - zapis chronologiczny zdarzeń w ujęciu systematycy nym;

•    księgi pomocnicze - uszczegółowienie i uzupełnienie zapisów w ksic dze głównej;

•    zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej i ksiąg pomocniczych;

•    inwentarz - wykaz składników aktywów (majątku) i pasywów (źró deł finansowania), potwierdzony inwentaryzacją.

Ze względu na charakter i zakres operacje gospodarcze dzieli się na wynikowe i bilansowe.

Operacjami wynikowymi są operacje oddziałujące bezpośrednio na wynik finansowy jednostki gospodarczej, a operacjami bilansowymi - te, które wpływają wyłącznie na elementy bilansu, czyli na aktywa lub pasywa.

Każda operacja gospodarcza wywiera wpływ na co najmniej dwa elementy bilansu, zmieniając ich wartość o tę samą wartość, równą kwocie zdarzenia. Bez względu na rodzaj operacji oraz sposób jej wpływu na bilans równowaga bilansowa (A = P) musi być zawsze zachowana.

Wpływ operacji gospodarczych na bilans

W zależności od charakteru składników bilansu, których dotyczy' operacja, wyróżnia się cztery' typy operacji gospodarczych⁵:

• I typ operacji gospodarczych (AJA) - zmiany zachodzą wyłącznie w aktywach (jeden składnik zwiększa się, a inny maleje o kwotę operacji), z tym, że suma bilansowa pozostaje bez zmian. Na przykład

1

Rozumienie pojęcia „zdarzenie gospodarcze” w literaturze przedmiotu nie jest jednoznaczne.

2

Zob. - Teoretyczne podstawy rachunkowości, (red.) T. Pcchc, PWE, Warszawa 1988, s. 67; S. Skrzy-

3

wan, Teoretyczne podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1969, s. 47-48.

4

Więcej informacji dotyczących dowodów księgowych zamieszczono w rozdziale 3.

5

* Rachunkowość - zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, (red.) T. Kiziu-kiewicz, Ekspert, Wrocław 2002, s. 40-42.