PICT6126

i ujemnego) oraz wpływów wychowawczych (również dodatnich i ujemnych). Można oczekiwać, że rzeczywisty materiał nie zniweczy całkowicie tych oczekiwań.

Do właściwego ułożenia kodu konieczne jest jednak uważne przestudiowanie odpowiedzi na każde otwarte pytanie. To dopiero daje podstawę do opracowania klasyfikacji odpowiedzi (kategorii odpowiedzi) i wyznaczenia wskaźników cech pozwalających na zaklasyfikowanie odpowiedzi do właściwych kategorii. Oznaczenie kategorii symbolami (najczęściej cyframi) i naniesienie ich na kwestionariusze to już czynności mechaniczne. aczkolwiek wymagające uwagi.

9.3. Arkusze zbiorcze oraz podstawowe operacje statystyczne

Kiedy już uporządkowaliśmy materiał badawczy i dokonaliśmy kodyfikacji odpowiedzi, możemy przystąpić do następnego etapu pracy, którą jest ujęcie danych w kategorie ilościowe. W badaniach pedagogicznych statystyka służy do liczbowego wyrażania zależności między zjawiskami, stopnia natężenia pewnych tendencji, wielkości badanych cech i innych pojęć charakteryzujących badaną zbiorowość łub zjawisko. Ujmowanie wymienionych pojęć w kategorie ilościowe ma na celu łatwiejsze operowanie uzyskanymi danymi, możność wzajemnego porównywania danych oraz wyszukiwania między nimi związków.

Pierwszą czynnością jest przeniesienie symboli cyfrowych z kwestionariuszy na odpowiednie karty lub arkusze zbiorcze. Robi się to dla ułatwienia wszelkich obliczeń, które wymagałyby ogromnego wysiłku i czasu, gdyby potrzebne dane wyszukiwać za każdym razem w wielostronicowych kwestionariuszach.

Przy badaniach wielkich populacji oraz przy zamiarach posłużenia się w badaniach obliczeniami maszynowymi, używamy tzw. kart kodyfikacyjnych. Jest to kartonik dwustronnie podzielony na kratki oznaczone kolejnymi numerami. Numery te odpowiadają numerom pytań, a w kratki wpisujemy symbole z marginesów kwestionariusza. Karta oznaczona tym samym numerem co ankieta pozwala zidentyfikować ją oraz informuje dokładnie o zawartości ankiety. Oto odpowiednio pomniejszony wzór kań\ kodyfikacyjnej:

r	2	3	4	5	6	7	8	9	10
u	12	13	14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
31	32	33	34	35	36	37	38	39	40
41	42	43	44	45	46	47	48	49	50
51	52	53	54	55	56	57	58	59	60
61	62	63	64	65	66	67	68	69	70

Posługiwanie się takimi kartami ogromnie ułatwia wszelkie operacje liczenia danych, a sama ich konstrukcja jest niezwykle prosta. Jeśli w kratce oznaczonej numerem 24 odczytujemy symbol 2 i 5. to oznacza, że na pytanie nr 24 (główne dążenia w życiu), osoba badana odpowiedziała wg 2 i 5 kategorii klucza (w kluczu odnajdujemy kategorie tego pytania) czyli uznała, że dąży głównie do wychowania dzieci na porządnych ludzi (kategoria nr 2) oraz chciałaby uniknąć niedostatku na starość (kategoria nr 5). (Są to autentyczne odpowiedzi z badań samotnych matek). Jeśli dodatkowo interesuje nas, ile osób lęka się niedostatku - to kwestia mechanicznego zliczenia 5 (piątek) z kratki 24. A jeśli chcemy wiedzieć, w jakim wieku są te matki, to informację o tym znajdziemy w kratce 68, ich zamożność poznamy w kratce 16. liczbę dzieci w kratce 7 itd.

Przy badaniach mniejszych populacji, bez obliczeń maszynowych godny zalecenia jest inny sposób gromadzenia danych. Jest nim tzw. arkusz zbiorczy zwany potocznie przez studentów „płachta" z racji sporych rozmiarów. Wykorzystany być może do zgrupowania symboli skodyfikowanych kwestionariuszy. Zarówno w poprzedniej sytuacji, jak i w tym przypadku warunkiem koniecznym jest istnienie klucza i wykonanie kodyfikacji. Są to zabiegi pracochłonne, ale konieczne. Bez nich niemożliwe jest pełne wykorzystanie materiałów badawczych.

Arkusz zbiorczy złożony niekiedy z wielu dużych posklejanych razem arkuszy dzielimy poziomo na taką liczbę kratek, ile posiadamy kwestionariuszy. Pionowo zaś na taką liczbę kratek, ile w kwestionariuszu jest pytań. Każdy symbol lub symbole z kolejnych ankiet przenosimy następnie do odpowiednich kratek. Podobnie jak w sytuacji kart kodyfikacyjnych

* Zastosowanie specjalnych programów komputerowych całkowicie zmieniło techni-ki opracowania statystyk badawczych. Nie zawsze są one jednak dostępne dla indvwidu-^a|ncgo badacza.