SAM)19

Pacjent 2 obniżonym nastrojem

uwolnić się od tego nastroju, a jego nasilenie jest nieproporcjonalne do działających streso-rów 1 sytuacji, w której się znijdujf

Pojęcie afekt bywa używane zamiennie ^z pojęciami emocja łub nastrój, tak jak w określeniu zaburzenia afektywne (zaburzenia nastroju). Może to mylić, ponieważ

Objawy poznawcze Określenie „poznawczy" odnosi się zarówno do myślenia pacjenta o sobie samym i o święcie, jak i do innych całościowych czynności mózgu (myślenie, uwaga, podejmowanie decyzji).

Osłabienie koncentracji uwagi. Pacjenci

psychiatrzy najczęściej używają tego terminu _z d_epresją zgłaszają trudności w utrzymaniu podczas oceny stanu psychicznego jako obser- _uwagj _na wykonywanym zadaniu. Często lawowanej, zewnętrznej ekspresji emocji - o two się rozpraszają i skarżą się na kłopoty bieranej przez inna osobę. VV tym znaczeniu _z p_amję_Cją

afekt może być niezgodny z subiektywnym,    , .

relacjonowanym przez pacjenta nastrojem, Niska samoocena. Samoocena obejmuje po-np. szeroko uśmiechnięty pacjent twierdzi, że czucie własnej wydolności i wartości. Pacjenci czuje się nieszczęśliwy. Można też opisywać z depresją często uważają, że nie są już w sta-zakres afektu (tzn. zakres ekspresji emocjo- nie sprostać wyzwaniom codziennego życia, ej)' np- określenie stępienie afektu wska- nie zasługują na szczęście i na zaspokojenie

swoich potrzeb.

na zmniejszenie prawidłowej intensyw-wvrażanycb emocji, czego przejawem

Klasyfikacja ICD-10 wymienia dwa inne ważne objawy depresyjne, które zazwyczaj towarzyszą obniżonemu nastrojowi:

Poczucie winy. Pacjenci z depresją często czują się winni z powodu mało znaczących

wydarzeń z przeszłości. Przeżywana wina jest zwykle nieodpowiednia i nieproporcjonalna w stosunku do rzeczywistego „wykroczenia”. Często czują się winni z powodu różnych za-

•    ^mejszeme zamteresowama    _chowań, _które według nich doprowadziły do

w prawie wszystkich dziedzinach życia,

z towarzyszącą utratą zdolności do czerpania przyjemności z aktywności, które wcześniej zwykle cieszyły (anhedonia).

* brak energii łub zwiększona męczliwość

przy minimalnym wysiłku, prowadzące do

zmniejszenia aktywności (anergiaj.

Poczucie beznadziejności. Pacjenci często czarno i pesymistycznie widzą swoją przyszłość; są przekonani, że nie ma żadnego wyjścia z obecnej sytuacji.

Należy zwrócić uwagę na inne objawy depresyjne towarzyszące obniżonemu nastrojowi: poznawcze, biologiczne, suicydiaine, psychotyczne i ruchowe.

Zapoznaj się dobrze z objawami biologicznymi depresji; często są tematem pytań egzaminacyjnych.

Objawy biologiczne (somatyczne)

^ . • ■    Niektórzy psychiatrzy wyodrębniają depresję

Pamiętaj o różnicy mię- ... .    „ ,    \    . ,    .

.    „biologiczną (zwaną także depresją soma-

azy pojęciami „nastrój    ⁶    ,,    •«. i i u j

;    tyczną, melancholiczną, witalną lub endogen-

i „afekt ; nie oznaczają ³    , ,    ,    . .    . ~V

__na). Cechuje się ona brakiem zewnętrznych

tego samego.    ¹ "7_____________,______J. '

środowiskowych przyczyn zaburzenia oraz „biologicznym" („somatycznym”) obrazem

Definicje i objawy kliniczne

klinicznym. Jest przeciwieństwem tzw. depresji reaktywnej, czyli nerwicowej, w której uważa się za objawy depresyjne zrozumiałą (do pewnego stopnia) reakcję na niekorzystne czynniki psychospołeczne. Chociaż trafność takiej klasyfikacji jest wątpliwa, według ICD-10 rozpoznaje się zespół somatyczny, jeżeli występują co najmniej cztery z podanych ośmiu objawów somatycznych:

1.    Utrata zainteresowań lub brak przyjemności przy wykonywaniu czynności, które zwykle cieszyły. Anhedonia oznacza niezdolność do czerpania przyjemności lub zadowolenia z jakiejkolwiek aktywności. Ten kluczowy objaw depresji łączy się także z wyraźnie zmniejszonym zainteresowaniem zajęciami, które zwykle cieszyły, i mniejszą chęcią angażowania się w nie.

2.    Zmniejszona reaktywność emocjonalna. Oznacza osłabioną reakcję emocjonalną na przyjemne wydarzenia. Pacjenci opisują to jako „odrętwienie”, „życie w gęstej mgle” lub uczucie „oderwania”.

3.    Wczesne budzenie się rano. Chociaż pacjenci kładą się spać o zwykłej porze, budzą się co najmniej 2 godziny wcześniej niż zwykle i nie mogą ponownie zasnąć. Inne zaburzenia snu w depresji to: trudności w zasypianiu (bezsenność początkowa), częste budzenie się w ciągu nocy oraz nadmierna senność (hipersomnia). Chociaż wszystkie wymienione zaburzenia snu są objawem depresji, tylko wczesne budzenie się rano jest objawem zespołu somatycznego.

4.    Największe nasilenie depresji w godzinach rannych. Wahania nastroju w ciągu dnia oznaczają, że obniżenie nastroju jest znacznie głębsze o określonej porze dnia. Ważnym objawem zespołu somatycznego jest powtarzające się obniżenie nastroju, najwyraźniejsze w godzinach rannych.

5.    Zahamowanie lub pobudzenie (agitacja) psychoruchowe. Określenie „psychoruchowy” jest używane do opisania aktywności ruchowej pacjenta jako następstwa jednoczesnych procesów psychicznych.

Zmiany aktywności psychoruchowej w depresji obejmują zahamowanie (wolna, monotonna mowa; długie przerwy między zadanym pytaniem a odpowiedzią, mu-tyzm, ociężałe, powolne ruchy ciała oraz zubożała mimika twarzy, tj. jednostajny, monotonny afekt) oraz pobudzenie (niemożność usiedzenia spokojnie, nerwowe kręcenie się, chodzenie tam i z powrotem, wykręcanie rąk, pocieranie i drapanie skóry lub szarpanie ubrania). Zmiany psychoruchowe muszą być tak nasilone, aby były widoczne dla otoczenia; nie wystarcza samo odczucie pacjenta.

6. Wyraźna utrata apetytu. Chociaż niektórzy pacjenci z depresją mają zwiększony apetyt i często sięgają po jedzenie, aby „się pocieszyć", jedynie wyraźne zmniejszenie łaknienia uważane jest za objaw somatyczny depresji. Odwrócone cechy biologiczne: przejadanie się i nadmierna senność są czasami określane jako atypowe objawy depresji.

7.    Utrata masy ciała. Oprócz zmniejszenia apetytu ważnym objawem somatycznym jest utrata w ciągu miesiąca 5% masy ciała.

8.    Osłabienie popędu seksualnego. Odpowiednio zadane pytania często ujawniają zmniejszenie popędu płciowego. Może to wyzwalać poczucie winy, kiedy osoba czuje się niezdolna do zaspokojenia swojego partnera/partnerki.

Obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, niemożność odczuwania przyjemności oraz nużli-wość to główne objawy depresji.

Samobójstwo lub

samouszkodzenie

Pacjenci z depresją często myślą o śmierci lub

wyrządzeniu sobie krzywdy. "W ciężkich przy-