SAM)22

Pacjent z obniżonym nastrojem

Pacjent z obniżonym nastrojem

• badanie EKG: powinno być wykonane u pacjentów z problemami kardiologicznymi, ponieważ trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz lit mogą wydłużyć odcinek QT i wywołać śmiertelne komoro-

we zaburzenia rytmu serca, serologiczne testy w kierunku kiły, badanie EEG (jeżeli jest podejrzenie padaczki lub innej patologii ośrodkowego układu nerwowego).

Pomimo licznych badań nad testem hamowania deksametazonem nie ma wiarygodnego badania laboratoryjnego potwierdzającego rozpoznanie depresji. Jedynym wynikiem badania biologicznego, który silnie wiąże się z depresją, jest skrócenie latencji fazy snu z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM), czyli czasu od zaśnięcia do początku fazy REM.

Omówienie przypadku

Pani L.M. spełnia kryteria epizodu depresyjnego, o nasileniu co najmniej umiarkowanym. Trzy główne objawy depresji występują ponad 2 tygodnie: obniżony nastrój, utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania przyjemności oraz zwiększona męczliwość. Lekarz rodzinny potwierdził także inne objawy depresyjne: zaburzony sen, poczucie niewydolności (obniżona samoocena), poczucie winy i prawdopodobne myśli samobójcze. Stwierdzono także objawy somatyczne depresji: utratę zainteresowań i zdolności do odczuwania przyjemności, wczesne budzenie się' rano i spadek libido. Ponieważ jest to pierw- 1 szy epizod w życiu, zaburzenie depresyjne nawracające nie jest trafnym rozpoznaniem. | Nie można także rozpoznać dystymii, albowiem okres trwania epizodu jest za krótki, za duże jest nasilenie objawów i pogorszenie funkcjonowania pacjentki. Nie ma dowodów na podwyższenie nastroju czy zwiększenie energii w przeszłości, co przemawia przeciw- 9 ko rozpoznaniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego oraz cyklotymii.

Aby ocenić nasilenie depresji (i obecność zespołu somatycznego), należy uwzględnić wszystkie objawy depresji: poznawcze, biologiczne, suicydialne i psychotyczne.

We wszystkich przypadkach podejrzenia depresji konieczne jest zapytanie o myśli i plany samobójcze oraz samouszkodzenia (szczegółowo omówione w rozdz. 3). Ważne jest także wykluczenie wtórnej przyczyny depresji: schorzeń somatycznych (ryc. 1.3), używania substancji psychoaktywnych (ryc. 1.4) oraz innych zaburzeń psychicznych. Pani L.M. przyznała się do spożywania alkoholu w większych niż zwykle ilościach. Pacjenci często używają alkoholu, traktując to jako formę samoleczenia, mającego na celu złagodzenie dysforii; alkohol może jednak nasilać, a w niektórych przypadkach nawet wyzwalać objawy depresyjne. Pani L.M. stosowała hormonalne środki antykoncepcyjne na długo przed wystąpieniem objawów depresyjnych, nie wydaje się więc prawdopodobne, aby one były przyczyną depresji.

Teraz należy przejść do rozdz. 13 i przeczytać o zaburzeniach nastroju oraz o postępowaniu w tych zaburzeniach.

Czując, że już dłużej nie potrafi sobie poradzić, pani E.M. zgłosiła się do lekarza rodzinnego z prośbą o pomoc dla swojego męża, pana E.M., 37-letniego pisarza. Dwa lata temu przebył epizod depresji; poza tym w przeszłości nie miał innych problemów psychicznych. W ciągu ostatnich 2 tygodni stopniowo potrzebował coraz mniej snu, a od 48 godzin nie spał wcale. Ostatnio zaczął brać coraz więcej zleconych prac i wydawało się, że dobrze sobie z tym radził dzięki „ niewyczerpanym źródłom nieograniczonej energii". Opowiadał żonie i wszystkim swoim przyjaciołom, że ma nowy pomysł na życie i jest „szczęśliwszy niż kiedykolwiek". Pani E.M. zaniepokoiła się, kiedy mąż zaczął twierdzić, że jest światowym ekspertem w swojej dziedzinie. Godzinami nieprzerwanie mówił o wypracowanych przez siebie skomplikowanych schematach pisania. Zachowanie pana E.M. stało się całkiem nietypowe w dwóch ostatnich dniach, kiedy przed żoną sąsiada zaczął wygłaszać zupełnie niestosowne uwagi o treści seksualnej, a następnie podarował jej całą ryzę papieru z wierszami, które pisał przez całą noc. Kiedy pani E.M. zaproponowała wizytę u lekarza rodzinnego, mąż stał się agresywny słownie i stwierdził, że próbuje go poniżyć, ponieważ czuje się zagrożona z powodu jego „ nieodpartego seksapilu i inteligencji". Pani E.M. nie była w stanie przekonać męża; zauważyła też, że mąż z trudem trzyma się tematu rozmowy, często porusza zagadnienia, które wydają się całkiem oderwane od tematu. Lekarz rodzinny stwierdził, że poza ostatnio przebytą grypą pan E.M. nie chorował somatycznie, nie stosował też żadnych leków.

(Omówienie przypadku - na końcu rozdziału)

Podobnie jak okresy zupełnie prawidłowego smutku czy przygnębienia obserwuje się okresy radości, podniecenia i pełni energii. Sama drażliwość czy istotne podwyższenie nastroju nie oznaczają jeszcze choroby. Jednak jeśli są one intensywne, uporczywe lub gdy towarzyszą im inne objawy manii, uznaje się je za objawy psychopatologiczne.

Definicje i cechy kliniczne

W rozdz. 1 opisano, w jaki sposób ustala się rozpoznanie epizodu depresyjnego na podstawie zaburzenia nastroju i innych objawów poznawczych, biologicznych i psychotycznych. Podobnie jest z epizodem maniakalnym lub hipomaniakalnym; w zakresie zaburzeń nastroju pojawiają się one na biegunie przeciwnym do depresji.

Nastrój

Charakterystycznym objawem epizodu manii jest podwyższony lub drażliwy nastrój. Kiedy nastrój jest podwyższony, pacjenci najczęściej cieszą się tym doświadczeniem i wyznają, że czują się szczęśliwi i podekscytowani, opisują swoje uczucia jako „fantastyczne", „euforyczne", czują się „jak na szczycie świata". Taki nastrój bywa „zaraźliwy", jednakże ci, którzy