shils
0

28____

centrum i peryferiami w sferze gospodarki. Żądania takie często wyrażali przywódcy społeczeństwa obywatelskiego, które jest zawsze ściśle powiązane z państwem. Posunięcia mające służyć zmniejszaniu rozziewu między centrum i peryferiami ograniczały jednak zarazem sferę więzi pierwotnych. Mam tu na myśli szczególnie upowszechnienie publicznego systemu edukacji, które coraz to bardziej osłabiało rolę rodzili}' w wychowywaniu i kształceniu dzieci, ograniczając ją do wczesnych stadiów życia.

Wszystkie te proces}', mnożąc zadania harmonizowania i godzenia sprzecznych żądań, dotyczących urzeczywistnienia interesów i ideałów, w rezultacie postawił}' przed społeczeństwem obywatelskim większe wymagania.

Więź etniczna i społeczeństwo obywatelskie

Społeczności konstytuowane przez zbiorową samoświadomość często odwołują się do więzi etnicznych. Powołują się głównie na wspólne pochodzenie biologiczne - zwykle fikcyjne lub wątpliwe. Pochodzenie, to znacz}' zrodzenie przez rodziców o tych samych etnicznych cechach, stanowi kryterium członkostwa. Dowodem wspólnego biologicznego dziedzictwa danej grup}' etnicznej nie jest genealogia, lecz fizyczne podobieństwo. Jednak to nie fizyczne własności jako takie konstytuują grupę etniczną, ale fakt. że-do tego podobieństwa cech fizycznych odwołuje się etniczna samoświadomość zbiorowa. Wspólne miano dla tych wszystkich, którzy odznaczają się tymi cechami, wspólne pochodzenie (realne lub domniemane). wspólny język lub pamięć o wspólnym niegdyś języku, podobieństwo nazwisk, wraz z podobieństwami lizjonomicznych form i cech. budowy ciała, pigmentach i rodzaju włosów, stanowią odniesienia etnicznej samoświadomości zbiorowej. Należy do nich także wspólna historia, wspólni bohaterowie i inne elementy tradycji.

Jednak grupa etniczna nie jest społecznością o swoistej, utrwalonej strukturze. Jest tworem zbiorowej samoświadomości w jej najczystszej formie. Lecz więź etniczna, jako zbiorowa samoświadomość, jest wchłaniana przez instytucje społeczne i może ucieleśnić się za sprawą solidarności i wspólnego działania, zmierzającego do urzeczywistnienia interesów i ideałów danej grupy etnicznej. Społeczeństwo

obywatelskie może zawierać wiele grup etnicznych, niektóre z nich mogą odznaczać się stosunkowo obywatelską postawą, inne mogą izolować się lub odcinać od społeczeństwa obywatelskiego.

Więź etniczna - z wyjątkiem fikcyjnego, etnicznie homogenicz-nego społeczeństwa - nie służy zwykle najlepiej społeczeństwu obywa-telskiemu. Dla grupy etnicznej, lub przynajmniej jej „feprezentan- i tów" (często samozwańczych), sprawą żywotną jest jej status wobec innych grup etnicznych tego samego społeczeństwa. Grupy etniczne często angażują się w spory z centrum społeczeństwa lub jego dotyczące. Są one zainteresowane zmianą lub zachowaniem jego decyzji politycznych odnoszących się do nich. albo - w przypadku imigrantów - do narodu i państwa, z którego pochodzą. Jeśli ich członkowie wykonują ograniczoną liczbę zawodów, mogą stworzyć zawodową lub profesjonalną samoświadomość zbiorową, pokrywającą się z ich sam o ś wi a d om o ści ą e tn i czn ą.

Więź etniczna jest w zasadzie wroga obywatelskości. Wzmacnia- f nie więzi etnicznych osłabia więzi obywatelskie. Lecz podkreślić ( należy, że nie są one zawsze, nieuchronnie i całkowicie opozycyjne.

Podobnie jak ..świadomość klasowa”, która w społeczeństwie obywatelskim może współistnieć z patriotyzmem i przynajmniej minimum obywatelskości. także więź etniczna w etnicznie heterogenicznym społeczeństwie daje się pogodzić z patriotyzmem i postawą obywatelską. Obie te więzi mogą niemal zgodnie koegzystować. lecz gdy popadają w konflikt - w okresie międzynarodowego kryzysu - patriotyzm czy postawa obywatelska zwykle przeważa nad przywiązaniem do grupy etnicznej w kraju pochodzenia. W pewnych warunkach etniczna samoświadomość zbiorowa może być bardzo trwała. Gdy dochodzi do małżeństw między osobami o różnym pochodzeniu etnicznym, ale wyznającymi te samą wiarę, etniczne odniesienia tracą na znaczeniu w zbiorowej samoświadomości, nawet jeśli dana grupa istnieje nadal. Jednak w pewnych przypadkach znikają niemal całkowicie.

Naród

Naród jest społecznością pierwotną, podobną do grupy etnicznej. Jego członkowie przywiązują wagę do wspólnej przeszłości, odziedziczonej po przodkach. Pochodzenie stanowi zatem konstytutywny