skanuj0023 (Kopiowanie)

4. WCHŁANIANIE SUBSTANCJI LECZNICZEJ

Działanie substancji leczniczej jest uzależnione od dotarcia jej do receptora. Reakcja substancji leczniczej z receptorem może zachodzić na powierzchni skóry, w głębszych warstwach skóry lub w narządach i tkankach wewnętrznych (miejsca działania substancji leczniczej nazywamy biofazą).

W przypadku działania na powierzchni skóry lub błon śluzowych substancja lecznicza łączy się z receptorami na zasadzie wiązań jonowych, mostków wodorowych lub wiązań van der Waalsa, co można określić ogólnym pojęciem adsorpcji. Przedostawanie się substancji leczniczej do skóry lub błony śluzowej może być wynikiem penetracji lub przenikania (permeacji), przy czym te 2 zjawiska nazywane są łącznie sorpcją. Wchłanianiem nazywamy przedostawanie się substancji leczniczej poprzez skóręj błonę śluzową lub inną błonę biologiczną do krwi lub chłonki.

4.1.    Anatomiczne i fizjologiczne podstawy procesu wchłaniania

Bliższe zapoznanie się z budową komórki, a zwłaszcza błony komórkowej, budową naczyń krwionośnych, a także ze składem krwi, będącej główną drogą transportu leku w organizmie, jest niezbędne do zrozumienia mechanizmu wchłaniania substancji leczniczych.

4.1.1.    Budowa komórki

Typowa komórka składa się z jądra komórkowego ograniczonego błoną jądrową i cytoplazmy oddzielonej od środowiska zewnętrznego błoną komórkową. W cytoplazmie rozmieszczone są, oprócz jądra, liczne odrębne struktury, stanowiące tzw. organelle komórkowe, oddzielone błonami od cytoplazmy. W organellach przebiegają różne swoiste reakcje chemiczne.

W obecnym stanie wiedzy wydaje się, że najbliższy prawdy jest model komórki (ryc. 4.1), przedstawiający ją jako zamkniętą przestrzeń zawierającą wyraźnie koloidalny materiał (cytoplazmę), w którym są zawieszone elementy strukturalne wykonujące różne czynności. Pomiędzy poszczególnymi organellami istnieją ścisłe powiązania, a struktury te, stanowiące jednostki subkomórkowe, uważa się obecnie za charakterystyczne konfiguracje cytoplazmy, zwykle otoczone błoną, ulegające rozmaitym zmianom w zależności od czynności komórki w danym okresie jej życia. Do organelli komórkowych zalicza się jądra, mitochondria, lizosomy, siateczkę śród-plazmatyczną, aparat Golgiego, centriole, rzęski.

44 Zarys biofarmacji

Wchłanianie substancji leczniczej 45