SKMBT�500712270947007

CZĘSC II • DZIAŁANIE

T powiada: „Ten zbrodniarz nie tylko zniszczył twą rodzinę. On obraził samego Boga. Kto niszczy Boże stworzenie, obraża Boga. Jednak jeśli ty zaczniesz torturować zbrodniarza, to też - choć może w mniejszym stopniu - obrazisz Boga. Ten człowiek także ma wartość, bo Bóg go stworzył; on w jakimś znikomym stopniu, ale jednak, uczestniczy w absolutnej wartości Boga”. T mógłby dodać po prostu: „Bóg zakazał torturowania i zabijania!”.

Sądzę, że O nigdy nie przekona się do wywodu A. Dlatego że A rozdziela porządek aksjologiczny (wartości) i ontyczny (bytowy): zbrodniarz ma wartość, ale nie widać w rzeczywistości niczego, co by mu tę wartość nadawało; wręcz przeciwnie: wszystko zaprzecza jego wartości, jest on bytowo ułomny, a moralnie - znieprawiony w szczególnie wysokim stopniu. Jedyny ratunek dla zbrodniarza tkwi w tym, że wartość nadaje mu ktoś, kto jest zarazem aksjologicznie, jak i ontycznie najpełniejszy czy najmocniejszy. Tym kimś jest Bóg - osoba aksjologicznie i ontycznie najwyższa. To jest sedno wypowiedzi T. Jeśli O byłby w stanie odstąpić od tortur, to tylko ze względu na argumentację T, a nie A. Personalizm (aksjologizm) sam w sobie — bez teistycznego wzmocnienia - nie wystarcza.

Boże przykazania i kapłan Eutyfron

Powyższe rozważania każą nam powrócić do etylu teistycznej. Znamienne jest to, że etyki religijne posiadają najstarsze korzenie. Charakterystyczne jest też to, że pierwotnie pojawiły się one nie jako teoria, lecz jako życiowa praktyka. Zwykli wyznawcy wielkich religii monoteistycznych - judaizmu, chrześcijaństwa oraz islamu - nie tyle dywagują na temat istoty moralności, ile starają się przestrzegać w swoim życiu norm moralnych, które identyfikują z Bożymi przykazaniami. Wierzą oni, że przykazania te zostały im dane przed wiekami za pośrednictwem Bożych wysłanników. Ich wspólny trzon znajduje się w Dekalogu Mojżeszowym, który mógł powstać nawet w XIII wieku przed Chrystusem. Dekalog można streścić następująco: oddawaj cześć Bogu i szanuj każde stworzenie — odpowiednio do pozycji nadanej mu przez Stwórcę; ponieważ ludzie są wyjątkowo przez Niego wyróżnieni, odnoś się do nich ze szczególnym respektem - nie tylko do „ważnych” lub spokrewnionych (zwłaszcza rodziców), ale także do biednych, a nawet do całkiem obcych. Wiele kodeksów etycznych, które normowały postępowanie ludów w różnych miejscach globu i w różnym

czasie historycznym, wykazuje zbieżności z przesłaniem Dekalogu. Co więcej, nierzadko tym kodeksom nadawano sankcję religijną, wywodząc je z (różnie pojętego) źródła sakralnego, któremu należy oddawać cześć.

Oto słynny opis nadania Dekalogu: SPÓJ IIZENI

„Wtedy mówił Bóg wszystkie te słowa:

«Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! [...]

Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. [...]

Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.

Nie będziesz zabijał.

Nie będziesz cudzołożył.

Nie będziesz kradł.

Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek [...]».

Wtedy cały lud, słysząc grzmoty i błyskawice oraz głos trąby i widząc górę dymiącą, przeląkł się i drżał, i stał z daleka. [...] Lud stał ciągle z daleka, a Mojżesz zbliżył się do ciemnego obłoku, w którym był Bóg"¹.

Księga Wyjścia 20, 1-21, [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, wyd. 3 popr., Poznań - Warszawa: Pallottinum, 1980.

Chrześcijańska Ewangelia potwierdza i „nadaje pełnię” Prawu przekazanemu przez Mojżesza (Mt 5, 17), streszczając je (Mt 22, 37-40) dwoma cytatami z Biblii hebrajskiej: „Będziesz miłował Pana, Boga twojego [...]” (Pwt 6, 5), „będziesz miłował bliźniego, jak siebie samego” (Kpł 19, 18). Formuła ta jest też możliwa do zaakceptowania przez wyznawcę islamu, tym bardziej że — jak głosi Koran {Sura 3, 8ą)² - „wierzymy w Boga [...] iw to, co zostało dane

169

Wszystkie cytaty biblijne zgodnie z tłum.: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, wyd. 3 popr., Poznań - Warszawa: Pallottinum, 1980.

Wszystkie cytaty z Koranu pochodzą z: Koran, z arabskiego przełożył i komentarzem opatrzył J. Bielawski, Warszawa: PIW, 1986.