skan0033

74    ♦ ROZDZIAŁ 3

Biedny

alkoholik... p(je wino oparty o ścianę.

Ten facet musiał wypić.

2 samego rana.

Rycina 3.2

Jak interpretujemy niejasne sytuacje. Rola dostępności i zdarzeń poprzedzających

Ten facet .j est psychic2-„s nie chory.

T a powieść o pacjentach psychia trycznych jest \ _ pasjonąjpca.

Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających

Zwiększanie dostępności schematów, cech lub pojęć przez świeże doświadczenia.

dziej arbitralnych przyczyn (Bargh, 1996; Higgins, Bargh, 1987; Stapel, Koomen, 2000; Wyer. Srull, 1989). Oznacza to, że pewne schematy lub cechy nie są zawsze dostępne, ale mogą się nasuwać pod wpływem czegoś, co myśleliśmy lub robiliśmy, zanim nastąpiło dane zdarzenie. Przypuśćmy, że gdy dziwaczny mężczyzna usiadł obok ciebie w autobusie, czytałeś Lot nad kukułczym gniazdem, powieść Kena Keseya o pacjentach szpitala psychiatrycznego. Ze względu na dostępność myśli o zachowaniach psychicznie chorych prawdopodobnie uznasz, że twój współpasażer cierpi na chorobę psychiczną. Jeśli zaś patrzyłeś właśnie przez okno i zobaczyłeś alkoholika, który popijał wino z butelki, opierając się o ścianę budynku, to prawdopodobnie pomyślisz, że mężczyzna w autobusie jest pijany (zob. ryc. 3.2). Są to przykłady wzbudzania schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających, czyli zwiększania dostępności sche-

matów, cech lub pojęć przez świeże doświadczenia. Czytanie powieści Keseya przywołuje pewne cechy opisujące pacjentów psychiatrycznych, co sprawia, że cechy te są częściej wykorzystywane do interpretacji nowych zdarzeń, takich jak zachowanie mężczyzny w autobusie, nawet jeżeli nowe zdarzenie nie ma żadnego związku z tym. które zwiększyło dostępność schematu.

Wpływ wzbudzania schematu ilustruje następujący eksperyment (Higgins, Rholes, Jones, 1977). Uczestnikom badania powiedziano, że będą brali udział w dwóch niezależnych eksperymentach. W pierwszym, dotyczącym percepcji, mieli rozpoznawać różne kolory, zapamiętując jednocześnie listę słów. W drugim, sprawdzającym czytanie ze zrozumieniem, poproszono ich o przeczytanie fragmentu tekstu o człowieku imieniem Donald, a następnie wyrażenie swojej opinii o Donaldzie. Fragment ten znajduje się obok ryciny 3.3. Przeczytaj go teraz. Co myślisz o Donaldzie?

Być może zauważyłeś, że postępowanie Donalda jest niejednoznaczne, że niektóre fakty można inter-