str0016

mie zrezygnowali z introspekcji, a na jej miejsce przyjęli zachowanie się w „czystej” postaci (amer. behavior, stąd nazwa - behawioryzm). Beha-wioryzmowi przeciwstawiali się niemieccy twórcy tzw. psychologii postaci (Gesta/tpsychologie) - M. Wertheimer, W. Kohler i K. Koflfka, którzy zajmowali się głównie mechanizmami percepcji i procesami uczenia się. Proces spostrzegania nie polega według nich na integracji pierwotnie niezależnych wrażeń, lecz przeciwnie — jest wypełnianiem istniejącej już wcześniej postaci. Zwolennicy tego kierunku poświęcili wiele uwagi uczeniu się przez wgląd - opartemu nie na analizie i syntezie pojedynczych elementów sytuacji lecz na całościowym ujęciu spostrzeganych obrazów lub opanowywanego pamięciowo materiału.

1.7.    Charakterystyka współczesnych kierunków' badających

biologiczne źródła zachowania

Biologiczne podłoże zachowania można rozpatrywać: a) w związku z procesem ewolucji gatunków, b) ustalając prawidłowości występowania określonych form behawioralnych, reagowania na bodźce itp. i c) poszukując zależności zachowania od czynności ośrodkowego układu nerwowego. Badania nad ewolucją zachowania prowadzą etolodzy, zachowaniem jako jedynym obiektem badań zajmują się behawioryści, natomiast relacje mózg - zachowanie są przedmiotem zainteresowania przedstawicieli grupy nauk określanych wspólnym mianem neurobiologii (ang. neurobiology, e: perimentalpsychology, neuroscience, w węższym znaczeniu hehavioral Sciences). Przegląd dyscyplin badających zachowanie zawiera tabela 1.

Analiza biologicznych mechanizmów zachowania niejednokrotnie wymaga określenia związku między czynnościami somatycznymi (tj. takimi, które poprzednio nazwaliśmy „zwierzęcymi”, czyli przede wszystkim różnymi formami ruchu, i zaliczanymi do „wegetatywnych” - np. reakcje ze strony układu krążenia krwi i układu hormonalnego) i psychiczny m i. do których zaliczamy takie procesy, jak: spostrzeganie, uczenie się i pamięć, myślenie i rozumowanie.

Poglądy przedstawicieli różnych szkół na relacje między psychiką (iJ/ od gr. il/vyri, psyche — dusza) a funkcjami somatycznymi, kierowanymi przez mózg (<p od gr. cpńoię, physis — natura) można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia: 1) łączności lub rozdzielności i 2) zależności lub niezależności [// od (p. Uwzględniając pierwszy aspekt należy rozróżnić monizm i dualizm psychofizyczny, drugi aspekt jest natomiast kryterium zaliczenia danego kierunku do grupy kierunków idealistycznych lub materialistycznych. Ich przegląd przedstawia schematycznie tabela 2. Na podstawie podanych tam założeń należy stwierdzić, że współczesne nauki o zachowaniu w większości charakteryzują się kompozycjonistycznym podejściem do zagadnienia związku psychiki z mózgiem. Pewna liczba badaczy, skupionych w niektórych ośrodkach, głównie w Stanach Zjednoczonych, hołduje behawioryzmowi lub pokrewnym

16