strona (12)

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Rehabilitacja jest pojęciem złożonym, nadrzędnym w stosunku do kinezyterapii i innych składowych, których liczba stale się powiększa. Obejmuje ona prócz aspektów typowo leczniczych zagadnienia prawne, zawodowe, kulturowe i inne. Kinezyterapia łączy się najbardziej z rehabilitacją leczniczą, ale i tu jej przydatność zależy od wielu uwarunkowań. Pierwszym jest jednostka chorobowa. Na przykład urazy narządu ruchu są długotrwale, a ich leczenie polega często na unieruchomieniu. Skutki takiego leczenia, w postaci ograniczeń zakresu ruchu, osłabienia siły mięśniowej, trzeba potem długo likwidować. Dlatego traumatologia, ortopedia są najmocniej powiązane z kinezyterapią.

Leczenie urazów narządów wewnętrznych charakteryzuje konieczność natychmiastowej interwencji lekarza specjalisty, konieczność natychmiastowej operacji, bo w przypadku niespełnienia tych warunków powstaje poważne zagrożenie utraty życia. Na przykład po ciężkim zranieniu serca rzeczą podstawową jest czas, jakim się dysponuje przy przewożeniu rannego do szpitala i wykonania operacji. Udany zabieg chirurgiczny i brak powikłań w ciągu kilku dni w zasadzie kończy proces leczenia w momencie zagojenia się ran operacyjnych. Chory nie wymaga specjalnej i długotrwałej opieki kinezyterapeutycz-nej. Czas i sposób leczenia nie pozostawiają bowiem ujemnych skutków. Zatem w różnych schorzeniach kinezyterapia ma niejednakowe zadania do spełnienia. Natomiast w tych samych jednostkach chorobowych w zależności od okresu, jej udział jest różny. Na przykład po złamaniach kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego (paraple-gia) w pierwszym okresie choroby, w tzw. szoku, jest to rola niewielka. Na pierwszy plan wysuwa się wtedy opieka, pielęgnowanie, szeroko pojęte leczenie, czyli inne składowe rehabilitacji leczniczej. Dopiero po ustąpieniu szoku udział kinezyterapii zwiększa się stopniowo, by potem do końca pobytu chorego w szpitalu- odgrywać rolę dominującą. Zadania kinezyterapii zależą w' świetle tego przykładu od okresu choroby. Ma ona także za zadanie wyuczyć chorego takich form ruchu, które będą możliwe do wykonywania w warunkach domowych, po wypisaniu pozwolą na utrzymanie zdobytych podczas leczenia sprawności jak najdłużej po opuszczeniu szpitala.

Procesy, które są podstawą terapeutycznego oddziaływania kinezyterapii, opierają się na fizjologii, a zwłaszcza na neurofizjologii. Podstawowe znaczenie w tym zakresie mają prace radzieckiego fizjologa Anochina, w których autor omawia tzw. prawa kompensacji". Przedstawiają się one następująco:

1.    Każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narządów, których prawidłowe działanie zostało zaburzone wskutek defektu wywołanego chorobą, urazem czy innymi czynnikami o charakterze destrukcyjnym.

2.    Uruchomienie rezerw czynnościowych (kompensacyjnych) może nastąpić tylko w sytuacji zaburzenia czynności podstawowych mechanizmów fizjologicznych, odpowiedzialnych za daną funkcję.

3.    Procesy kompensacji zostają uruchomione bez udziału woli i niezależnie od tego, który narząd uległ uszkodzeniu. Samoistny rozwój tych procesów przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconych funkcji i dlatego wymaga sterowania poprzez kinezyterapię.

4.    Powrót, reedukacja utraconych funkcji, nie jest procesem trwałym. Wymaga stałego treningu przy zmieniających się, korzystnie dobieranych bodźcach fizjologicznych, których skutecz-

* Kompensacja — zdolność zastępowania na drodze odtwarzania utraconych funkcji poprzez pracę odpowiedzialnego za nią, a częściowo tylko uszkodzonego narządu, lun całkowite przejęcie jej przez inny zdrowy narząd. Na przykład usunięcie jednej nerki przenosi całą jej fizjologiczną czynność na drugą. Każdy żywy organizm ma duży margines takich rezerw czynnościowych.

12