Untitled7(1)

168 II. Klasyczna myśl ekonomia. Malthus i Marks

twierdząca, że gospodarka samoczynnie będzie realizować pełne zatrudniend^^^ odrzucone przez niektórych ekonomistów heterodoksyjnych. szczególnie pr^^H Jednocześnie, rozrastająca się pod wpływem pisarzy francuskich, szwajcarskim^^ kich i angielskich, literatura socjalistyczna zakwestionowała klasyczną koncepcję wia której najlepszym sposobem realizacji ogólnej harmonii w gospodarce nieskrępowane funkcjonowanie gospodarki kapitalistycznej. Kulminacyjnym^^ tego rozwoju myśli heterodoksyjnej stał się Kapitał Marksa. Później również J.M ^ w swojej Ogólnej teorii odrzucił klasyczne twierdzenie, że wolne rynki gjra najbardziej efektywny sposób podejścia do harmonii gospodarczej.

Krytyka natury bardziej technicznej została wysunięta przez autorów ^ zajmowali się ekonomią raczej z tytułu swego zawodu niż z powołania. Ci auto! usiłowali wyartykułować wyraźniej właściwy zakres i metodę ekonomii i zidentyfikuj! główne bloki konstrukcyjne systemu klasycznego. Najważniejszymi ich celami bvh (1) odrzucenie części maltuzjańskicj doktryny ludnościowej; (2) odrzucenie malejących przychodów w rolnictwie w przekroju historycznym; i (3) odrzucenie doktm. funduszu płac. Chcieli też oni zastąpienia teorii wartości opartej na pracy przez te® wartości, w której czynnikiem określającym cenę byłyby zyski i w której większą ni w określaniu relacji cen przypisano by popytowi i użyteczności. Ten kierunek analiz, zaowocował w końcu szkołą użyteczności krańcowej, zapoczątkowaną w latach sieder dziesiątych XIX w., oraz ekonomią Alfreda Marshalla.

Zanim przebadamy J. S. Milla, rozpatrzymy zmiany, które wystąpiły przekazu w pierwszej połowie XIX w., a wśród nich rewizje poglądów co do zakresu i metce ekonomii, jak również przeformułowanie takich filarów klasycznej myśli ekonomicznej, jak maltuzjańska doktryna ludnościowa, koncepcja malejących przychodów w rolnictwie, doktryna funduszu płac i ricardiańska teoria renty gruntowej. Po zbadaniu tego bisto-rycznego tła powrócimy do Johna Stuarta Milla, który zdominował teorię ortodoksyjni przez przeważającą część reszty XIX w.

Przemiany postricardiańskie

Pierwsi krytycy ekonomii klasycznej

pOi

Wcześni krytycy ekonomii klasycznej mieli ze sobą niewiele wspólneg⁰’|M zarzutami w stosunku do ekonomii Smitha i Ricardo. Niektórych z nich często ^naZ^AjjB| socjalistami, ale można to kwestionować. Tematem łączącym z sobą tę zrózni|^M grupę, tak zwanych socjalistów, jest ich przekonanie o dysonansach w funkcjon kapitalizmu w XIX-wiecznej Europie Zachodniej. Większość tych wczesnych P^rzeą?i^B sowskich socjalistów opowiadała się za eliminacją konlliktów społecznych bez    i

sic

przemocy, jakkolwiek każdy z autorów różnił się od pozostałych pod _in, proponowanych środków zaradczych. Wcześni socjaliści wpłynęli w sposób P⁰' rozwój teorii ortodoksyjnej, a bezpośrednio na J. S. Milla, jak też wywarli poważny zwłaszcza w Analii. na działalność nstawnHim^To ;

_ £    , _{n z} bardziej wnikliwych badaczy rozwoju teorii ekonomii w tym okresie

_f0hotni^czeg0'    ,_u nstości rozwój teorii ekonomicznej w latach trzydziestych XIX wieku,

lub więcej sw, _cjulist)'^c~^r,ej

iadomego dążenia do przeciwstawienia się szerzeniu się ideologii

_uvvaża. że ' ~f^C,'_cza charakteru zysku jako źródła dochodu, był w dużej części wynikiem totsczAcei ^z"'^la5'-⁽'    ...    .......

mnie] —

^■tateśnTkrytycy ^z^^ewe§° Szydła, którzy odrzucali założenie harmonii, odznaczali I    ością swoich idei. Niektórzy wykorzystywali teorię wartości opartej na pracy

sif różnor _sWOi_ch sugestii, że skoro praca jest źródłem wartości, to powinna do uz '_ca}ość lub większą część swojego produktu: niektórzy uważali za niepożądane otrzymywać^ konkurencyjnych rynków; niektórzy zalecali spółdzielnie; niektórzy ®Tj|j _ez planowanie państwowe dopuścić naukowców i inżynierów do odgrywania l/kszej roli w gospodarce; niektórzy zaś uznawali podział dochodu za niesprawiedliwy i proponowali różne środki zaradcze — sugerując nawet powrót społeczeństwa do gospodarki mniej zdominowanej przez nowe, większe przedsiębiorstwa, w której większą rolę odgrywaliby rzemieślnicy i drobne przedsiębiorstwa. Dlatego nie jest zaskoczeniem fakt. iż najważniejsze przemiany w teorii postricardiańskiej były odpowiedzią na te ataki na klasyczną wizję społeczeństwa rynkowego, w którym kapitalista był centralnym aktorem i dobroczyńcą. Reakcja klasyków postricardiańskich polegała na rewidowaniu tej wizji, na wprowadzaniu do niej modyfikacji i sondowaniu niektórych spośród technicznych składników struktury teoretycznej, w szczególności teorii procentu i zysków.

Zakres i metoda ekonomii

Ricardo, jak widzieliśmy, reprezentował przejście w metodologii ekonomii od luźnej kombinacji teorii i opisu historycznego, jak u Smitha, do abstrakcyjnych, opartych na ^{e u} cji, modeli teoretycznych. Ricardo rzadko wypowiadał się bezpośrednio w kwestiach metodologj_czny_ci^ ale jego następcy doszli później do niemal pełnej zgody, jeśli chodzi senwą dla ekonomii metodologię. Ich noworicardiańska metodologia postrzegała _NcgJ.M° dyscyplinę opartą na pewnych prostych założeniach. Zadanie ekonomisty wy_pj ^{Zatem na} korygowaniu logiki systemu, tak ażeby uzyskać pewność, że wnioski ^s,0Pniu ³Jq^Z    za^°żeń. Taki pogląd na metodologię przyczynił się w znaczącym

konfliktów ^r°^ZWoJ^{u teo}™ ekonomicznej w postricardiańskim okresie występowania P°wodow_ui    ^leorut ekonomiczną a dostępnymi danymi empirycznymi, ponieważ

zbadanie ^{>Z e}k°^norrńści ignorowali te dane. Naszym pierwszym zadaniem będzie zatem £^r°madz_0n ^Stanow'^ska metodologicznego i udowodnienie, że pomimo iż nowo Pod^ ; ^atenał statystyczny i historyczny przeczył teorii, to większość ekonomistów Dwa _na^a.^{a Wazn}'^ejsze doktryny ricardiańskie.

^{1 aie}tody ekon^"⁶-* ^naJ'^3ar<^^z*^ei wyraziste twierdzenia dotyczące właściwego zakresu ^^0-1864)    pojawiły się w tym okresie, wyszły spod pióra Nassau’a Seniora

^cP°ki. _s *. Milla. Poglądy Seniora potraktujemy jako reprezentatywne dla owej ri ^lni Online of the Science of Political Economy (1836) Senior określił

inco „ 1/łH