WSP J POLM20

124

Jerzy Barttniwki, Styl potoczny

-    Piwo lubią - przytaknął Czesiek.

-    Do Nigerii wchodzimy? - męczył Wojtek.

-    Tego jeszcze, kurdemol, me wierny - włączyłem się do dyskusji. - W tamtą stronę nie mamy ładunku, ale w powrotnej drodze diabli, kurza twarz, wiedzą...

-    Tam regularna wojna, bracie - mruknął Wojtek. - Jak byliśmy, kurza nędza, ostatni raz, to zaciemnienie, kurcze blade, nawet strzały było słychać A pilot opowiadał, że kiedyś przy kei, gdzie stawał statek, stał jakiś nigeryjski, na który ładowali amunicję. 1 był już, kurza melodia, fuli, a tu zajeżdża jeszcze jeden wóz, om tam ostro jeżdżą, i jak mm zarzuciło, to spadły z niego jakieś skrzynie, rozpierniczyły się na kei, poleciały z mch na beton granaty i wszyscy padli na mordy, ale te granaty były, kurdebalans, zabezpieczone (Jacek Ciszewski, Smak morza. Warszawa 1972, s. 48).

W „normalnej” komunikacji językowej wulgaryzmy często stają się przedmiotem gry językowej, której szczególnym przypadkiem jest eufemi-zacja, użycie ewokacyjnych zastępników, czego przykład mamy w przytoczonym tekście. Do najbardziej znanych zastępników należą: kurczę, kurza twarz, wkurzyć się, kurka wodna; skubany, skórkowany, skurczylryk, skurczy-syn; pieprzyć, opiermczyć. Eufemizacja poza nazwami intymnych części ciała {cztery litery, starsza pani), seksu i pewnych zachowań fizjologicznych (jechać do Rygi) obejmuje nazwy chorób, przestępstw, śmierci.

Między oboma przedstawionymi typami zróżnicowania zachodzi związek taki, że rejestr emocjonalny łączy się zwykle ze swobodnym, neutralny zaś ze starannym.

Wartości stylu potocznego

Styl potoczny wykazuje wiele istotnych właściwości, zarówno w sferze tworzywa językowego, iak przede wszystkim wartości. Wskażemy je najpierw skrótowo, a pocetn omówimy nieco szerzej. Sfera głęboka stylu potocznego obejmuje pewne milcząco przyjmowane założenia dotyczące rzeczywistości i miejsca w niej człowieka, które to miejsce jest uprzywilejowane, pierwsze i najważniejsze. Już dotąd wymienione elementy stylu potocznego wskazywały na jego wybitny antropocentryzm.

Styl potoczny jest k o n k r e t n y, skupia uwagę na rzeczach dostępnych obserwacji zmysłowej, cechuje go fizykalizm i biologizm w widzeniu człowieka i jego zachowań. Racjonalność potoczna jest praktyczna i zdroworozsądkowa: ujmuje się rzeczywistość pod kątem potrzeb konkretnego człowieka i wedle jego zdolności percepcyjnych; dopuszcza się istnienie wewnętrz-