WSP J POLN234

Tekst - całościowy komunikat 297

szyku wyrazów czy różnych konturów prozodyjnych zdania. Świadomość komunikatywnej funkcji tych czynników jest niezwykle istotna przy odczytywaniu lub wygłaszaniu reprodukowanego tekstu przez aktora, recytatora, lektora czy zwykłego czytelnika tekstu (także czytelnika pogrążonego w cichej lekturze). We wszystkich tych wypadkach odtwarzanie cudzego tekstu nie jest i nie może być działaniem mechanicznym, ponieważ sposób odczytania określa funkcję poszczególnych członów' zdania przy jego aktualnym rozczłonkow-aniu, przesądza o rym, czy w zdaniach tych wystąpi uwydatnienie tematu bądź rematu, niekiedy też nadaje zdaniu charakter zdania czysto Tematycznego. To wszystko określa sens wypowiedzi, powin-no więc służyć odtworzeniu koherentnej całości i być możliwie zgodne z domniemaną intencją autora.

Badania nad perspektywy funkcjonalną zdania mają jeszcze jeden wymiar - stylistyczny. Różne rodzaje podziału zdań i ich wykładniki mogą się stać podstawą charakterystyki stylistycznej różnych gatunkowych odmian wypowiedzi, poszczególnych stylów funkcjonalnych oraz indywidualnych sposobów kształtowania komunikatów. W tym zakresie problematyka ta wzbogaca tradycyjny warsztat literaturoznawcy.

Tekst - całościowy komunikat

Tekst to skończony i uporządkow^rany ciąg elementów językowych mogących spełniać łącznie funkcję komunikatywmą, a więc stanowiących jeden globalny znak. Rozumienie tego całościowego znaku oraz wszelkie dalsze operacje na nim dokonywane, jak streszczanie, parafrazowanie, trawestowanie, uwarunkowane są wydzieleniem owego komunikatu z potoku innych komunikatów i zdarzeń. Z tego względu wyznaczniki początku i końca wypowiedzi spełniają zasadniczą rolę przy ustalaniu statusu ciągu językowego ako tekstu. To dzięki wyznaczeniu granic komunikatu określona zostaje przestrzeń, w której wszystkie zdania - naw^ret te nie wykazujące spójności strukturalnej ze zdaniami sąsiednimi - traktowane mają być przez odbiorcę wypowiedzi jako elementy koherentnej całości znakowej.

Wyznaczniki delimitacji tekstu przybierają rozmaitą postać w różnych typach i gatunkach wypowiedzi. Ponad wielością zjawisk dają się jednak zauw^rażyć pewne prawidłowości ogólne. Jedną z takich prawidłowości jest pojawianie się na początku i końcu tekstu wyrażeń czy zdań służących nawiązaniu lub rozwiązaniu kontaktu językowego, eksponujących komunikacyjny związek nadawcy z odbiorcą. W wypowiedziach tego typu dominuje funkcja fatyczna. Nadawca zwraca się w nich do "kreślonego odbiorcy, przyciąga jego uw'agę i kieruje ją na wypowiadane