WSP J POLN254282

Słowniki Ogólne języki polskicgt

6C9

zyka, ograniczenie jego wariancji. Celem tego ograniczenia jest, według Doroszewskiego, zwiększenie nośności komunikatywnej języka.

Zasady Doroszewskiego można powiązać ze współczesnymi mu prądami kulturowymi, filozoficznymi, a mianowicie odnieść do wątków obecnych w tzw. neopozytywizmie, z którym w Polsce wiele wspólnego miały idee szkoły lwowsko-warszawskiej (szczególnie Kotarbińskiego). Scjentyzm jako miernik sądów o rzeczywistości, racjonalizm, wiara w uzdrawiającą moc rozumowania logicznego, to cechy typowe tego światopoglądu. To także przekonanie, że język naturalny można uczynić znacznie bardziej logicznym i jednoznacznym narzędziem komunikow^rama się. Wreszcie, zwłaszcza w Polsce, charakterystyczny był dla ludzi tej formacji silny amyklerykalizm.

Wprawdzie poglądów Doroszewskiego (a w konsekwencji również ideologii samego słownika) nie można mechanicznie łączyć z polityką państwa komunistycznego, to jednak od związków z nią nie były one wolne. Nie można zapominać, jak ogromny wpływ na słownik miała instytucja odpowiedzialna za wszelką publiczną działalność słowną - cenzura. Szczególnie czujnie pilnowała ona czystości ideologicznej słownika, który, jak sądzono, może wywrzeć wielki wpływ na język polski. W rezultacie wiele haseł w słowniku, np. tych poświęconych wyrazom kluczowym dla doktryny, jak komunizm, socjalizm, kapitalizm, ma brzmienie identyczne ze sloganami z broszur stalinowskich. Te wszystkie cechy SJPD sprawiają, że nietrudno dzieło to powiązać z takimi cechami oficjalnej kultury' socjalistycznego państwa, jak dominacja światopoglądu naukowego, ideologizacja życia społecznego, reglamentacja dóbr kultury.

Podstawowe założenia modelu Doroszewskiego, a zwłaszcza normaty-wizm, były w Polsce powszechnie przyjęte we wszystkich słownikach przeznaczonych dla szerokiego ogółu. Trzeba jednak podkreślić, że słowniki ściśle naukowe nie mają nic wspólnego z modelem Doroszewskiego. Jako przykład może służyć Słownik polszczyzny XVI wieku, opracowany i wydawany pod kierunkiem Marii Renaty Mayenowej, najambitniejszy polski słownik.

SJPD posłużył jako materiał do opracowania Małego słownika języka polskiego (pod red. S. Skorupki, H. Auderskiej i Z. Łempickiej Warszawa 1968; wyd. nowe pod red. E. Sobol, Warszawa 1993) oraz Słownika języka polskiego PWN (pod red. Mieczysława Szymczaka, t. I-III, Warszawa 1978-1980; wyd. nowe W⁷arszawa 1995; przygotowywana wersja rozszerzona w czterech tomach), a także Podręcznego słownika języka polskiego PWN (pod red. E. Sobol, Warszawa 1998).

Trzytomowy Słownik języka polskiego PWN (SJP PWN) jest zapewne obecnie najbardziej dostępnym ogólnym słownikiem języka polskiego. Można było w mm dokonać niezbędnych zmian w stosunku do SJPD. by lepiej opisać język polski. Niestety, tak się nie stało: koncepcyjnie oraz pod względem wykonania gorszy od SJPD, przesycony był nie najlepiej dobraną