Zdjęcie0937 2

174 Anna janus-Sitarz

ny na wszystkich trzech stopniach egzaminów zewnętrznych. Obecność poleceń sprawdzających rozumienie czytanego tekstu nie tylko w testach kompetencji, kończących szkołę podstawową i gimnazjum, ale nawet w testach maturalnych, wymusiło na polonistach zwrócenie większej uwagi na ćwiczenia dotąd zaniedbywane: uważne, czasem wielokrotne, często z ołówkiem w ręku, czytanie fragmentów utworów literackich czy publicystycznych.

Ostatnie badania porównawcze wykazały, że znacząco poprawiła się wśród polskiej młodzieży umiejętność czytania ze zrozumieniem. Na pewno sporo w tym zasługi nowej formuły egzaminu. Ważne jednak, by ćwiczyć tę umiejętność, nie kierując się tylko celami krótkotrwałymi: zdaniem egzaminu. Zdarza się bowiem, niestety, że nauczyciele próbują „ułatwić" pracę uczniom przez podpowiedzenie im uogólniających formułek, nauczenie odgadywania oczekiwań egzaminatorów, znajdowanie pewnych reguł rządzących układaniem testów badających tę sprawność, itp. Winę za to ponoszą zapewne także niedoskonałe testy, nastawione na schematyzm działania, wykluczające emo-cjonalne zaangażowanie się w tekst, czy jakiekolwiek podejście krytyczne bądź twórcze.

Niezależnie od wątpliwości, jakie budzą testy egzaminacyjne, na pewno trzeba kształcić umiejętność czytania nastawionego na pełne zrozumienie. Dobrze, jeśli nie czyni się tego tylko na gotowych testach, reklamowanych jako przygotowanie do egzaminu, ale ćwiczenie tej umiejętności włącza się we własny autorski program kształcenia literackiego i językowego. Każda lekq'a jest okazją do skłonienia uczniów do czytania ze zrozumieniem wiersza Kochanowskiego, Dzienników Gombrowicza, tekstu naukowego, filozoficznego czy reportażu Kapuścińskiego.

A to kilka rad, jak ćwiczyć rozumienie czytanego tekstu:

1. Rozbudź intelektualnie lub emocjonalnie ucznia, zanim sięgnie on po tekst. Np. zaintryguj go, zadaj prowokujące pytania, postaw kontrowersyjną hipotezę. Niech w oparciu o teksty, spróbuje się do nich ustosunkować, np.:

a .Zastanów się, w jakim stopniu rady filozofa...... mogą ci się

przydać w codziennym życiu.

•    „Człowiek XXI wieku bardzie) boi się przyszłości niż człowiek średniowiecza". Przeczytaj wywiad z historykiem³ i ustosunkuj się do tego stwierdzenia.

2.    Przyzwyczajaj ucznia do pracy z ołówkiem, notatnikiem. Podkreślanie, wypisywanie pozwalają skupić uwagę, zapobiegają bierności czytania, uczą selekcjonowania wiadomości. Dawaj zatem np. takie polecenia:

•    Podkreśl slowa-klucze.

•    Postali) wykrzykniki przy najważniejszych fragmentach tekstu, a pytajniki - przy niejasnych lub budzących wątpliwości.

•    Podkreśl zdanie wyrażające główną myśl autora.

•    Wypisz tezy, z którymi się (nie) zgadzasz.

•    Zaznacz wyrazy oceniające, śioiadczące o stosunku autora do przedmiotu opisu.

3.    Podpowiadaj uczniom atrakcyjne formy notalek z czytanego tekstu. Przeciwdziałasz wówczas nudzie i schematyzmowi działania. Różnorodne sposoby notowania ułatwiają zapamiętywanie, dają możliwość uwzględnienia specyfiki zagadnienia, np.:

•    Postaraj się narysować wykres zależności między bohaterami Dzikiej kaczki.

-    Kto staje się czyją ofiarą? Kto I spośród ofiar - jest sprawcą nieszczęścia innej osoby?

-    Jakie relaq'e zachodzą między sprawcami a ofiarami?

•    Zrób fiszki do kartoteki postaci pojawiających się w dramacie Różewicza.

•    Czytając Potop, rysuj diagram sukcesów i porażek Kmicica. Zaznaczaj punkty przełomowe w życiu bohatera.

4.    Zachęcaj do krytycznego czytania tekstu.

•    Uczeń musi umieć odtworzyć jego tezy, ale nie musi się z nimi zgadzać. Kontroluj jednak, by w zapale polemicznym

i ]. Kłoczowski, Blaski średniowiecza, „Gazeta Wyborcza", 18-19 XI2000.