Łacina

24

Indicativus impcrfccti activi (tryb oznajmujący czasu przeszłego niedokonanego strony czynnej) tworzy się przez dodanie do tematu praesentis przyrostka -ba- w kon. I i II, zaś przyrostka -eba- w kon. III i IV. Pierwsza osoba sing. ma końcówkę -m. Wzór odmiany:

Koniugacje

1)    narra-ba-m (opowiadałem)

2)    nara-ba-s

3)    narra-ba-t

1)    narra-ba-mus

2)    narra-ba-tis

3)    narra-ba-nt

III

1)    leg-eba-m (czytałem)

2)    leg-eba-s

3)    leg-eba-t

1)    leg-eba-mus

2)    leg-eba-tis

3)    leg-eba-nt

mone-ba-m    (napominałem)

mone-ba-s

mone-ba-t

mone-ba-m us

mone-ba-tis

mone-ba-nt

IV

audi-eba-m    (słuchałem)

audi-eba-s

audi-eba-t    /

audi-eba-mus

audi-eba-tis

audi-eba-nt

Indicativus impcrfccti słowa posiłkowego sum:

1)    eram (byłem

2)    eras

3)    erat

cramus (byliśmy)

cratis

erant

Ćwiczenia

1.    Odmień: ems bonus, alma mater.

2.    Zamień w następujących zdaniach praesens na imperfectum i przetłumacz: Hostes urbi Romac appropinąuant. Librum novum legis. Ad Italiae oram properamus. Lupa geminos vidct, in spcluncam portat et nutrit. In urbe hablto. In schola estis.

3.    Przetłumacz: Germani populis antiąuis multa debebant. Olim Romani in Germania, imprimis prope Rhenum fluvium opplda castraąue collocabant. Opplda Mogontiacum, Noviomagus, Colonia Agrippina, Regina Castra aliaąue erant opplda Romanorum. Tum Germani verba Latina ut verba; portae, muri, fenestrae, tecti, tegulac primum audiebant et adhibebant. Initio (lorinimi, ut Tacitus narrabat, opplda non acdificabant; habitabant discrcti Ol (|lvcrsi, ut fluvius, ut campus, ut silva placebat.

'I. Przetłumacz następujące zwroty i sentencje: Per acclamationcm. Summff tililll luudc. Mcnte captus. Honoris causa. Homo sapiens. Index nomihum. Aurfili medioerftas. Homo novus. Alma mater. Panem et circcnses! Per pedes. Nlimmum ius - summa iniuria. Nomen omen. Repetitio est mater studiorum. Vi)X populi - vox dci. Salus aegroti suprema lex.

LECriO QUINTA

Dc Camilli imperatoris iustitia (a. 396 ab u. c.)

Ollm helium crat inter Romam et Falerios. Romani propc Falerios castra pnnobanl. Tum quidam crat, qui Faliscorum liberos educabat. Pueri ctiam III bollo extra oppldum corpora cxercebant et ludcbant. Aliquando istc vir i mu discipulis suis in castra Romana intrat et Camillo dicit: „Frustra IlK]nil oppldum nostrum vi expugnabitis, sed dolo Falerios supcrabltis. I ii oho discipulos meos, qui principum filii sunt, vobis tradam. Ita yictoriam Uomnnls praebebo”.

Clim i Iluś respondet: „Quid in anlmo habes, perfide? Nos arma non U(lvorNUH inermes et pućros, sed adversus armatos et viros habemus. Virtutc in»ili u et armis Falerios vinccmus”. Deinde virum illum ligatum pucris tradil Ol Iii Faliscorum oppldum mittit. Faliści Camilli iustitiam celebrant et paccm • mu Komunis faciunt.

Illipimitor, -oris m - naczelny wódz, dowódca

InnillIn, -lic / sprawiedliwość, prawość l uloill, -orum m Falcrie, miasto w Etrurii

oimliii, -orum « obóz pono, -Ćrc kłaść

onitl III pono    rozbijam, zakładam obóz

FiiIIdoI, -orum m Faliskowie, miesz-luirtoy l*'iilcriów llliOil, -orum m dzieci ipililiim ktoś, pewien OllUtUl, -tire wychowywać, kształcić Oli Ul U jeszcze, nawet ONI I II (z licu.) na nowo, tam, poza ONOltiflo, -crc ćwiczyć ludo, -erc - bawić się aliquando - pewnego razu intro, -arc - wchodzić frustra - daremnie vis (acc. vim, abl. vi) / - siła dolus, -im - podstęp princcps, -ipis m - pierwszy, dowódca, książę en - oto

trado, -ćrc - wydawać, przekazywać pracbeo, -crc - ofiarowywać, dawać, dostarczać

animus, -im - duch, umysł arma, -orum n - broń perfidus, -i - niewierny, zdrajca advcrsus (z acc.) - przeciw