0000137

136

B. Wojewska-Wójcik, K. Szawlowski

słup i ich niewydolność czynnościowa oraz zejściowe objawy bólowe i usposobienie neurasteniczno-hipochondryczne.

Utrzymywanie się wymienionych objawów należy uznać za przyczynę przewlekania się choroby (tab. 2), w przebiegu której obserwowaliśmy ponadto wielokrotne nawroty ostrych dolegliwości bólowych wywoływane często niewspółmiernie małą przyczyną zewnętrzną, lub też występujące samoistnie bez uchwytnej przyczyny (ryc. 2). U 21% chorych występowały aż 3, a nawet więcej razy w ciągu roku, co można traktować jako trwały stan chorobowy.

Poza leczeniem zachowawczym u 42 chorych (10,1%) zastosowano leczenie chirurgiczne.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Leczenie przeciwbólowe w chorobach kręgosłupa jest postępowaniem objawowym, polegającym na zablokowaniu przewodzenia bodźców na różnych poziomach drogi czuciowej (1,4, 5).

W naszym materiale wyniki leczenia były dobre. Nie można ich utożsamiać z wyleczeniem, o czym świadczą długotrwale utrzymujące się objawy resztkowe usposabiające do nawrotów i zaostrzeń oraz przechodzenia okresu ostrego w przewlekły. Ta grupa chorych zgłasza się nie tylko do poradni, lecz także jest kierowana do sanatoriów (2, 3) i na ogół doraźnie efekty leczenia są u nich pozytywne. Stosunkowo nieliczne operowane przypadki i krótka obserwacja nie pozwala nam na wypowiedzenie się co do trwałości wyników tego sposobu leczenia.

Przyczyn nawrotów oraz poczucia dyskomfortu po zakończonym leczeniu należy dopatrywać się w braku właściwego postępowania profilaktycznego. Chorzy po zakończeniu leczenia w okresie ostrym najczęściej wracali do tych samych warunków .pracy i prowadzili dotychczasowy tryb życia, a leczenie u większości odbywało się od nawrotu do nawrotu. Postępowanie profilaktyczne nie powinno obciążać tylko placówek leczniczych, lecz również odpowiednie służby zakładów pracy i takie organizacje społeczne, jak PTTK, TKKF, a także być upowszechniane poprzez właściwe wychowanie społeczeństwa na drodze wykorzystania środków powszechnej informacji.

WNIOSKI

1.    Leczenie ostrych zespołów bólowych dolnego odcinka kręgosłupa objawowo skuteczne zwykle nie prowadzi do pełnego wyleczenia.

2.    Utrzymywanie się różnorodnych objawów zejściowych jest przyczyną poczucia dyskomfortu i przedłużania się leczenia.

3.    Niepełne wyleczenie oraz brak ciągłego postępowania profilaktycznego prowadzi do nawrotów i zaostrzeń dolegliwości bólowych.

PIŚMIENNICTWO

I. Grochmal S.: Patomechanizm bólu w chorobach kręgosłupa. Neur. Neurochir. Pol., 1967, X, 687—691. — 2. Kotwica S. i in.: Ocena odległych wyników uzdrowiskowego leczenia rwy kulszowej W Świeradowie Zdroju. Pol. Tyg. Lek. 1972, XXVII, 10, 385. — 3. Kotwica S. i in.: Uzdrowiskowe leczenie rwy kulszowej w Świeradowie Zdroju. Neur. Neurochir. Pol. 1976, X, 5, 719—722. — 4. Maique R.: Wirbetsaulenbedingte Schmerzen und ihre Behandlungen durch Manipulationen. Hipokrates Verlag. Stuttgart 1972. — 5. Stein W. i in.: Patogeneza bólu w korzonkowej rwie kulszowej 1 wskazania do leczenia rehabilitacyjnego. Przegl. Lek. 1968. t. 3, 353—356.