108 109 (4)

108

Rozdział 13

Słowa, słowa, słowa

Zadania słowne sprawiają twórcom testów kłopoty.

Przede wszystkim, nic można ich bezpośrednio tłumaczyć na inne języki. Odpowiadające sobie słowa w różnych językach mogą różnić się odcieniami znaczeniowymi i częstością używania. Problemy związane z częstością używania zaostrza to, że w niektórych językach (np. w angielskim) jest dużo więcej słów niż w innych (np. w niemieckim), co sprawia, że łatwiej jest natrafić na słowo nieznane.

Oczywiście trudności w tłumaczeniu pojawiają się też w zadaniach literowych. Alfabet zachodni nie da się przełożyć na japoński, arabski czy cyrylicę.

Tak więc, gdy próbuje się przetłumaczyć pytania słowne na inny język, można uzyskać zadania, które są dużo trudniejsze lub łatwiejsze niż w oryginale. Czyni to niemożliwym używanie ich przy porównywaniu wyników ludzi mówiących różnymi językami.

Ponadto udzielanie odpowiedzi na niektóre pytania słowne może zależeć zarówno od wykształcenia, jak od wrodzonej inteligencji. W wielu pytaniach dużo większą szansę uzyskania lepszych wyników mają ci ludzie, którzy nauczyli się znaczenia słów czy reguł gramatycznych, niż ci, którzy nie mieli tego szczęścia.

Tym niemniej, mimo powyższych zastrzeżeń, takiego czy innego rodzaju zadania słowne spotyka się w testach dość często. Przyjrzyjmy się ich najczęściej spotykanym formom.

SYNONIMY I ANTONIMY

Do ulubionych zadań należą te, w których poleca się badanemu szukanie słów najbliższych znaczeniowo słowom podanym. Na przykład:

Z.73: Podkreśl słowo, które znaczy prawie to samo, co słowo INNY.

nieregularny nienormalny odmienny obcy

dziwny

W tym przypadku odpowiedzią jest słowo ODMIENNY. Zadanie może też wymagać wskazania słowa o znaczeniu przeciwnym w stosunku do znaczenia słowa podanego:

Z74: Podkreśl słowo, które oznacza coś przeciwnego niż słowo WYKLUCZAĆ.

przyjmować liczyć rejestrować przydzielać

dostawać

*

Dobrą odpowiedzią jest tu słowo PRZYJMOWAĆ.

Trudno byłoby podać wiele reguł pomagających w rozwiązywaniu tego rodzaju zadań; mają one sprawdzać twoje rozumienie subtelnych różnic znaczeniowych między słowami i w wielu przypadkach albo potrafisz, albo nie potrafisz ich dostrzec. Tym niemniej jest parę spraw, na które musisz zwrócić uwagę.

Każde słowo ma swoje podstawowe znaczenie, które odpowiada wyraźnie określonemu pojęciu. Ale wokół znaczenia podstawowego narastają inne. Tak więc słowo PROFESOR, które przede wszystkim określa osobę z tytułem naukowym, może także kojarzyć się nam z takimi określeniami jak: roztargniony, niepraktyczny, nudny, dogmatyczny, szacowny, mądry itd.

W większości zadań zawierających synonimy lub antonimy musisz skoncentrować się na podstawowym znaczeniu słowa i znaleźć jego odpowiednik. Wszystkie inne skojarzone z nim pojęcia mogą skierować cię na fałszywy trop. I często twórca testu tak właśnie dobiera możliwe odpowiedzi, że musisz być bardzo sprytny i ostrożny, by nie wpaść w pułapkę.

Istotnie mówi się „inny”, myśląc o czymś dziwnym czy obcym, ale są to właśnie te dodatkowe skojarzenia. Musisz skoncentrować się na znaczeniu podstawowym: rzeczy inne to rzeczy o d-m i e n n e.