10 (169)

Człowiek chory i jego rodzina Część Ul

Schemat 6. Wydolność rodziny zc względu na istniejące więzi

się przecenić znaczenia umiejętności rodziny w tym zakresie oraz wpływu stałej opieki, wspierania i okazywanej życzliwości na poprawę kondycji osoby chorej.

Ostatnią, a jednocześnie najtrudniejszą do rozwiązania w pracy pielęgniarki kategorią deficytu opieki w rodzinie jest ta, która jest wynikiem słabych więzi lub natoloeicz-nych relacji opiekuńczych między członkami rodziny.

Problem ten sprawia dodatkowe trudności ze względu na częstą różnicę między deklaracjami dotyczącymi udzielania pomocy osobie chorej, a faktycznym jej świadczeniem. Dlatego odkrycie faktu, że osoba chora nie uzyskuje w rodzinie opieki, nie zawsze jest łatwe. Może się też zdarzyć, że osoba chora skarży się na brak pomocy, choć nie zawsze odpowiada to sytuacji rzeczywistej. Taka sytuacja może wynikać z postaw roszczeniowych osoby chorej wobec rodziny i chęci manipulowania nią. I w tym przypadku jest to informacja o nieprawidłowych więziach w rodzinie i prawdopodobieństwie zagrożenia właściwego sprawowania opieki nad osobą chorą.

Zawsze jednak wiąże się to z problemami emocjonalnymi, konfliktami, odrzuceniem emocjonalnym lub szczególną niechęcią. Pomoc w takich sytuacjach jest bardzo trudna i w żadnym stopniu nie może być narzucona. Należy przestrzec pielęgniarkę przed zbytnim zagłębianiem się w problemy emocjonalne wewnątrz rodziny, bez wyraźnego sygnału z jej strony. Ta ma prawo do zachowania własnej autonomii i prywatności. Sytuacja wskazuje na występowanie konkretnych zaleceń i wymagań etycznych wobec pielęgniarki rodzinnej. Zarówno rozpoznawanie sytuacji rodziny, jak też pomoc na jej rzecz, ograniczone są prawami rodziny w zakresie prywatnego życia i mogą być podejmowane na życzenie i w uzgodnieniu z rodziną. Dotyczy to wszystkich zakresów pomocy rodzinie lecz w przypadkach deficytu emocjonalnego wymóg ten może być mocniej wyeksponowany. Wszystkie te kwestie podlegają szczegółowym analizom i opracowaniom w literaturze, a także konkretnym zaleceniom i rozwiązaniom standardowym.¹³⁷

Pozostaje jedynie kwestia interwencji pielęgniarki w przypadkach szczególnie drastycznych, jak: znęcanie się fizyczne i moralne, wykorzystywanie seksualne, maltretowanie. Sytuacje takie mogą dotyczyć zarówno krzywdzonej osoby chorej, niepełnosprawnej, jak

¹³⁷ Por. Ethical Codcs and Standards for Family Mcdiation [w:] J. F. Lcmmon, Family Mediałion Practice, N. York 1985, s. 193-206.

też innych członków rodziny krzywdzonych przez osobę chorą (np. przez alkoholika) lub niepełnosprawną (mogą również występować w rodzinie wyłącznie między osobami zdrowymi). Pielęgniarka ma obowiązek zgłaszania tych faktów władzom porządkowym (np. policji). Brak interwencji może pogłębiać negatywne zachowania aż do tragicznych następstw.

W przypadkach mniej drastycznych przyczyn deficytu emocjonalnego pielęgniarka może podjąć działanie korygujące postawy w rodzinie, odwołując się do różnych systemów wartości, jak np. wartości religijne, moralne zobowiązania do wzajemnej pomocy w rodzinie i funkcjonujące pozytywnie stereotypy społeczne („dobrej matki”, „dobrego dziecka”). Podstawą do tych działań może być podważanie istniejących negatywnych stereotypów, jak np. stereotyp „zlej teściowej”, czy „niewdzięcznej synowej”, które to osoby nie zawsze są złe i warto się o tym przekonać pomagając w chorobie, słabości, zagrożeniu życia. Pielęgniarka powinna przede wszystkim poinformować rodzinę oczekującą pomocy i wsparcia w sferze emocjonalnej o tym, gdzie można uzyskać profesjonalną pomoc. W roku 1999 w powiatach utworzona została instytucja, która z definicji powinna oferować rodzinie wyspecjalizowaną pomoc w wielu zakresach. Jest to Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Zadaniem pielęgniarki jest poinformowanie rodziny o istnieniu tej instytucji, z podaniem dokładnych danych, np. adresu, numeru telefonu, godzin pracy.

5. Informacje dotyczące poszczególnych członków rodziny

Jak wspomniano, kolejny zbiór informacji obejmuje dane dotyczące poszczególnych członków rodziny i ma charakter informacji indywidualnych. Jest zbiorem diagnoz indywidualnych wszystkich osób tworzących gospodarstwo domowe, niezależnie od tego czy są one powiązane wspólnotą pokrewieństwa (uwzględnia się też dzieci adoptowane) lub związkiem formalnym (uwzględnia się też osoby żyjące w konkubinacie).

Do każdej z osób odnoszą się grupy danych, pozwalające określić stan, w jakim znajdują się poszczególne osoby. Pielęgniarka ocenia stan pacjenta, genezę i prognozę tego stanu, a przede wszystkim odpowiada, czy oceniany stan wymaga jej działania. Informacje, na podstawie których pielęgniarka dokonuje oceny to wykonane przez nią:

a)    indywidualne pomiary':

•    masa ciała,

•    wzrost,

•    R/R,

•    rodzaj tycia,

•    tętno;

b)    informacje dotyczące sprawności poszczególnych narządów i układów:

•    wzrok,

•    słuch,

•    mowa,

•    zgryz,

•    tarczyca,

•    ręce,

•    nogi,