44

wania nie są osoby badane, lecz ich doświadczenia, jakie mają w związku 7. interesującymi badacza zjawiskami. To one pozwalają zrozumieć kontekst obserwowanych sytuacj i.

2.1.4. Analiza archiwów

Wprowadzając pojęcie analizy archiwów, wspomniano, że ich zawartością są dokumenty, źródła, teksty i rzeczy materialne. W takim ujęciu termin archiwum wykracza poza swoje pierwotne znaczenie i można powiedzieć, że - jak pisze Krzysztof Konarzewski¹⁴ - jest nim cały świat społeczny.

Dokumentem nazywa się utrwalony w sposób formalny (najczęściej urzędowy) wytwór ludzkiej działalności. Jest nim np. świadectwo szkolne, dziennik lekcyjny, dziennik urzędowy, zarządzenia wydawane przez oficjalne czynniki państwowe itp. W tym sensie dokumentem nie jest pamiętnik osobisty, list napisany do ukochanej i wysłany „szkolną pocztą” podczas lekcji fizyki. Tego typu materiały będziemy nazywali źródłami. Dość trudne do zdefiniowania są natomiast rzeczy materialne - składają się na otaczający nas świat przedmiotów. Inny jeszcze problem dotyczy tekstów. Początkowo tekstami nazywano książki, artykuły naukowe, prasowe, podręczniki. Obecnie obserwuje się tendencję do rozszerzenia zakresu tego pojęcia na całą kulturę. Chodzi bowiem o to, żc teksty są nosicielami znaczeń, mówią nam coś o święcie. Z tego punktu widzenia tekstem jest każdy przekaz kulturowy, np. reklama, film. koncert muzyki rockowej. lak rozumiane teksty kultury tworzą określone wizje życia, style zachowania się. mody, wobec których każdy człowiek musi się ustosunkować. Tak więc tekst buduje przestrzeń kulturowego porozumienia się. I jako taki stanowi materiał do analiz badawczych.

Jak przebiegają takie analizy? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie, odnosząc się do analizy dwóch rodzajów tekstów. Najpierw jako tekst potraktujemy podręcznik szkolny, a potem grę komputerową dla dzieci w wieku 5-7 lat.

Przykładowa analiza treści podręczników

Każdy tekst tego rodzaju może być przekazem kulturowym odbieranym na dwóch poziomach: jawnym i ukrytym. Analiza rozpoczyna się od poziomu jawnego. Na tym poziomie możemy odczytać informacje dla uczniów. Około 50% czytanek z podręczników do klas początkowych dotyczy zdarzeń mających miejsce w rodzinie. Typowe zdarzenia i sytuacje są następujące:

Mama przygotowuje jedzenie, robi pranie, pilnuje młodszej siostrzyczki, czeka, aż jej syn wróci do domu ze szkoły. Potem daje mu obiad. Następnie pilnuje, aby odrobił lekcje. Jeśli dzieci są niegrzeczne, mama mówi im: „poczekajcie, aż przyjdzie tata". Tata rano wychodzi do pracy, wraca późnym popołudniem. Wszyscy na niego czekają. Zjada obiad i odpoczywa po pracy. Rodzina mieszka w małym domku, otoczonym ogrodem i kwiatami.