CCF20090831147

270 Rozum

pustym przedmiotem w ogóle) ani tak, jak w wolnej samowiedzy (tzn. nie jest tylko przedmiotem, który wycofuje się do siebie z innych przedmiotów zachowujących jeszcze walor obok niego *}, lecz jest przedmiotem, z którym łączy się świadomość nieistnienia jakiegokolwiek innego przedmiotu, przedmiotem jedynym, całą realnością i całą obecnością. Samowiedzą jest jednak całą realnością nie tylko dla siebie, lecz także sama w sobie dopiero dzięki temu, że się taką realnością staje, a raczej dzięki temu, że taką się okazuje. A okazuje się taką, przebywając długą drogę — począwszy od dialektycznego ruchu mniemania, postrzeżenia i rozsądku, gdzie innobyt występuje jako 177 coś samo w sobie, aby poprzez samoistność świadomości w stosunku panowania i niewoli i dalej poprzez myśl o wolności **, poprzez wyzwolenie się w sceptycyzmie oraz walkę rozdwojonej w sobie świadomości *** o absolutne wyzwolenie dojść do tego, że innobyt, ponieważ istnieje tylko dla niej, znika dla niej samej. Następowały tu więc po sobie kolejno dwie strony: w jednej istota, czyli prawda, miała dla świadomości cechę bytu, w drugiej miała ona taką cechę, że była czymś tylko dla świadomości. Ale obie te strony sprowadzały się do jednej prawdy: że to, co istnieje, czyli byt sam w sobie, istnieje tylko o tyle, o ile istnieje dla świadomości, to zaś, co istnieje dla świadomości, istnieje też samo w sobie. Świadomość, która jest tą prawdą, ma już tę drogę poza sobą i kiedy występuje bezpośrednio jako rozum, zapomina o niej; albo inaczej mówiąc: występujący tu bezpośrednio rozum występuje tylko jako pewność po-

• Tzn. nie tak jak w samowiedzy stoickiej. ®* Stoicyzm.

'** Świadomość nieszczęśliwa.

przednio sformułowanej prawdy. On tylko zapewnia, że jest wszechrealnością, ale sam tego nie rozumie: albowiem droga, o której zapomniał, jest właśnie tą drogą, na której dochodzi się do zrozumienia tego bezpośrednio wyrażonego twierdzenia ¹, Tak samo dla każdego, kto nie przeszedł tej drogi, niezrozumiałe jest to twierdzenie, kiedy je słyszy w takiej czystej formie, bo w jakiejś postaci konkretnej każdy sam je wypowiada.

Idealizm, który tej drogi świadomości nie opisuje, a tylko zaczyna od takiego twierdzenia, jest też dlatego li tylko- czystym zapewnieniem, które ani samo siebie nic pojmuje, ani nie może stać się zrozumiałe dla innych. Wypowiada jakąśpewność bezpośrednią; tej pewności przeciwstawiają się inne pewności również bezpośrednie, które zostały zagubione tylko w trakcie owej drogi. Toteż obok zapewnienia o tej pewności z równym prawem występują także zapewnienia o tamtych, odmiennych pewnościach. Rozum odwołuje się do samowiedzy każdej świadomości [jednostkowej]: Ja jestem Ja, moim przedmiotem i moją istotą jest Ja — i żadna świadomość nie może mu tej prawdy zanegować. Ale wobec tego, że rozum opiera się na tym odwołaniu się [do innych samowiedz], sankcjonuje tym samym prawdę innej pewności, tej mianowicie, że istnieje dla mnie coś, co jest inne; coś, co jest inne niż Ja, istnieje dla mnie jako przedmiot i istota; albo inaczej mówiąc: jeżeli Ja jestem dla siebie przedmiotem i istotą, to jestem tym tylko o tyle, o ile w ogóle wycofuję się z tego, có jest inne, i staję obok niego jako rzeczywistość. Dopiero

1

Drogę tę odtworzyła Fenomenologia ducha w pierwszych rozdziałach.