CCF20091002001 tif

który urodził się w wyniku krzyżowania, ras, kierowanego przez hodowcę, jest czymś sztucznym. Także różą, która wyrosła dzięki zabiegom ogrodnika: nawożeniu, przycinaniu, okrywaniu matami ze słomy czy z folii, naświetlaniu, ogrzewaniu —nazwiemy czymś sztucznym. Tak Samo za sztuczny uważać będziemy Jen otó kawałek .bursztynu, wprawdzie wyrzucony przez morze i nawet nie oszlifowany, ale na przykład oprawiony w srebro, dzięki czemu stał się częścią wisiorka, bransolety czy pierścionka. Sztuczny w tym znaczeniu będzie dla nas deszcz, -jeżeli opad — choć pochodzący z naturalnych chmur~-y- został wywołany, ułatwiony czy przyspieszony silnymi detonacjami albo sztucznym ochłodzeniem. Czymś sztucznym będzie woda w tej oto rzece, spiętrzona tamą* ....

2. Po drugie, przymiotnik „naturalny” —- w bardziej; liberalnym rozumieniu — stosuje się do tego, co powstało bezpośrednio z natury, choćby nawet człowiek nią kierował albo jej wytwór następnie przekształcił czy zużytkował. Poprzednio więc wymienione: spiętrzone wody, deszcź; bursztyn, różę i psa uznamy za naturalne. Tak samo powiemy, że miód, który pszczelarz sam wydobył z plastrów, jest miodem naturalnym, a nie sztucznym. I nie odmówimy mu tej naturalności, nawet jeśli się dowiemy, że pszczoły były dokarmiane cukrem. „Czysta żywa wełna” — jak głosi napis na etykietce — pozostanie dla nas naturalna, choć tylu ludzkim zabiegom ją poddano na drodze od owcy do półki sklepowej.

<W odniesieniu do działań i zachowań słowo „naturalny” występuje w jeszcze innych znaczeniach, a że te wiążą się z wymienionymi dwoma, więc ludzie je nryią.. .

A — Za naturalne uchodzą wrodzone zachowania lub czynności odruchowe, Idzie tu z wy-kle o tzw. odruchy bezwarunkowe, np. zwę* żanie się źrenic pód wpływem światła. Co więc będzie w tym wypadku przeciwieństwem?' — ńa przykład reakcje warunkowe organiz* mu. Ogólniej zaś to, co — w szerokim sensie tego słowa — zostało wyuczone, nabyte.

B — Pokrewne tamtemu jest następujące odróżnienie: jako naturalne wskazuje się nie* • kiedy stany, zachowania czy procesy samoist-. ne, przeciwstawiając je niesamoistnym, które w tym znaczeniu uchodzą za nienaturalne. Jak jednak za chwilę zobaczymy, nie tylko odruchy bezwarunkowe uchodzą za samoistne w tym rozumieniu.' Ma się tu bowiem zwykle na myśli cztery różne przeciwstawienia:

a — Samoistnymi, po pierwsze, nazywamy „stany lub procesy niezależne od jakiegokolwiek działania lub zachowania się tego kogoś bądź czegoś, kto albo co owe stany czy procesy przeżywa lub im podlega. Przykładem takiego naturalnego procesu będzie starzenie się w sensie samego upływu czasu.

b — Jako samoistny w nieco innym rozumie* niu będziemy, po drugie, traktowali czyjś, stań lub proces niezależny od własnej, ingerencji przeżywającego je podmiotu. Za naturalne w tym znaczeniu uznamy tzw. fizjologiczne sta* rżenie się organizmu, które choć zależne.. od wielu jego czynności i zachowań, m.in. świado* mych i umyślnych — wysiłku, pracy, zdener-wowań, przyjmowania używek, rodzaju pożywienia, sposobu wypoczywania — nie jest jednak spowodowane celową ingerencją tego organizmu, zmierzającą do uczynienia się -fiz~-jológicznie mniej sprawnym.

c — W analogiczny sposób można, po trzecie, za samoistne i zarazem naturalne Uznać: stan lub proces występujące niezależnie od jakich* kołwiek czynników zewnętrznych, nie tylko działań lub zachowań samego podmiotu. Przy-

105