etyka msroda7

etyka msroda7



|,a LA/ARJ-PAWLOWSKA

S4

mori,nv,ni lec/ /aJecemami prakseologicznymi, wskazującymi sposoby zabezpieczenia własnych interesów.

Pr/N stosowaniu pierwszego kryterium treściowego normy te jednak v juz podkreślałam — mają zawsze charakter moralny. Dlatego też _ -akwierdza Ossowska — ..dla wielu dyrektywa «Nie kłam» nie przestaje być dyrektywą moralną, choćby się ją propagowało przez dodawanie «bo c. nikt nie będzie wierzył1 2, albo «bo pójdziesz do piekła»”;

SR.bie dodani, że nie przestaje ona być dyrektywą moralną na gruncie pierwszego kryterium treściowego.

Ossowska pisze: „W miesiącu uprzejmości czytaliśmy w naszych autobusach napisy ^Uprzejmość bardziej zdobi niż ładna sukienka» albo .<Uprzejmy dłużej żyje2. Sądzę, że mimo tych dodatków nakaz uprzejmości nie Stawał się w pierwszym wypadku regułą kosmetyczną, a w drugim

przepisem na długowieczność”1. Czy wszakże nie jest tak, że jeśli te żartobliwe hasła pozostawały dla nas hasłami moralnymi, to tylko dlatego.


że nie traktujemy ich dosłownie i że znajdują one u nas uzasadnienie również wyraźnie moralne? Sądzę, że gdybyśmy się zetknęli z sytuacją, w której — ze względu na jakieś założone związki przyczynowe — zalecano by zupełnie serio uprzejme traktowanie innych wyłącznie jako środek do zachowania własnego zdrowia lub przedłużenia własnego życia, nasunęłyby się nam duże wątpliwości, czy mamy w danym wypadku do czynienia z normą moralną.

W książce ABC dobrego wychowania 1. Gumowska propaguje uprzejmość oraz inne cnoty traktowane jako towarzyskie, popierając je w pierwszej kolejności nakazem liczenia się z innymi. „Czymże jest dobre wychowanie? W czym tkwi jego istota, co stanowi tu podstawę? Po prostu: wzgląd na innych'. Dalej czytamy: „Boli nas głowa, ale widzimy, że np. żona czy matka jest przemęczona pracą. Nie narzekamy więc i nie kładziemy się spać, ale pomagamy w gospodarstwie, by im ulżyć. Mielibyśmy ochotę kląć na cały świat i wyładować swój zły humor. Nie

robimy tego jednak, bo swoim zachowaniem nie chcemy innym sprawiać przykrości”2.    j j v nakazy tzw. towarzyskie, dotyczące nawet takich spraw, Jak kolejni przywitania lub sposób przechodzenia między rzędami w kinie — o tyle właśnie, o i le popierane są racjami moralnymi — stają się moralnymi nakazami, choćby występowały w poradniku dobrego wychowania, a’nic w traktacie moralisty. Jakaś norma jest bowiem przy omawianym teraz kryterium normą moralną zawsze i tylko, jeżeli bądź stanowi naczelne założenie uznane w sposób aksjomatyczny za moralne, bądź sumowi konsekwencję takiego założenia.

Przy takim ujęciu sprawy — o ile się przyjmie aksjomatyczme. że zabieganie o własne dobro nie ma charakteru moralnego — trzeba uznać, że zalecenie uczciwości w postaci znanego hasła Monesty is the best policy" nie ma moralnego charakteru, a zalecenie sprawiedliwości popierane argumentem, że „sprawiedliwość pewniejszą jest drogą do wzbogacenia niżeli grzech i łotrostwo”3 staje się też zaleceniem pozamoralnym.

Jak już mówiłam, przy stosowaniu omawianego kryterium treściowego przyjmujemy aksjomatycznie, że te a te dążenia, cele, ideały, znajdujące wyraz w normach, mają charakter niewątpliwie moralny, następnie zaś przypisujemy wszystkim normom, które się dadzą potraktować jako konsekwencje tych założeń, charakter moralny, wszystkim innym zaś — pozamoralny. W ten sposób mamy jeszcze jedną podstawę odróżniania norm moralnych od innych — prakseologicznych, prawnych, etycznych lub obyczajowych. Owe naczelne założenia stają się dla nas od chwili uznania ich w sposób aksjomatyczny za moralne, moralnymi zawsze; pozostałe zaś normy podlegają relatywizacji; mają charakter moralny lub nie ze względu na to, czy są konsekwencjami owych naczelnych założeń.

Z przedstawionych tutaj problemów zapewne najbardziej kontrower-syjny jest problem wyodrębnienia owych naczelnych założeń traktowanych jako niewątpliwie moralne. Przypominam, że zadanie polegać ma nie na tym, aby wyodrębnić pewien zakres norm, odwołując się do własmch intuicji moralnych, lecz aby je wyodrębnić, odwołując się do względnie powszechnych intuicji semantycznych. Otóż we współczesnej literaturze etycznej spotyka się często przeciwstawienie tego, co Anglics nazswają prudence — moralności. Tak np. K.W. Frankena stwierdza. ..Moralność

m' s'ę2e Pray ^gim kryterium treściowym najrozmaitsze


1

2 I^Gumowska ABC^T moraln?2ci- 176-177.

2

a. ABC dobrego wychowania. Warszawa 1962. s. 12.

3

M. Ossowska, Moralność mieszczańska. Łódź 1956. s. 63.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
etyka msroda7 S4 Ija LAZARJ-PAWLOWSKA moralnymi, lec/ zaleceniami prakseologicznymi. wskazującymi s
etyka msroda3 tja L /ARI PAWŁOWSKA hitJer>/!!iu tu:1 .. />/mu. upou łajając /a tym. że można,
etyka msroda5 Ija LAZAR! • PAWŁOWSKA kryterium moralności. ..Badacze moral-ch prymitywnych mogą iść
etyka msroda9 $6    Ija LAZARI-PAWLOWSKA naJeż przeciwstawić roztropności. Jest rzec
etyka msroda7 SKODA I’oscł SHIKWAK SKODA I’oscł SHIKWAK tym, egzystencjalny. co boskie wskazuje. że
etyka msroda1 230 Henryk ELZENBERG musi się dać /definiować w terminach woli. nie wskazuje na istni
etyka msroda1 230 Henryk ELZENBERG musi się dać zdefiniować w terminach woli. nie wskazuje na istni
etyka msroda8 Sf» Ijj LAZARl-PAWŁÓW SKA należ) przeciwstawić roztropności. Jest rzeczy możliwą, że
etyka msroda9 I,a LAZARI-PAWLOWSKA S6    ------— wstawić roztropności. Jest rzeczą m
etyka msroda0 88    Ija LAZARI-PAWLOWSKA 3. Problem norm pozamoralnych. Dotychczasow
etyka msroda3 (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA , h , LSZVzniu. opowiadają >w &quo
etyka msroda4 vj.;, i a^ KJWSKA vj.;, i a^ KJWSKA ,,.vtr/w i I /.au.i»- "v
etyka msroda5 • loajLZne kryterium moralności. „Badacze moral-/mitywnych mogą - dwiema drogami. Mog
etyka msroda2 Tadeusz CZEŻOWSKIAksjologiczne i deontyczne normy moralne W podręcznikach i wstę
etyka msroda4 laJci.* CZIiŻOWSKI laJci.* CZIiŻOWSKI atonia. *dyi "« « P^tawialne w wyobraźniac
etyka msroda5 Tadeusz CZEŻOWSKJ Ftvka deontyczna budowana aksjomatycznie ma strukturę teorii hipote
etyka msroda9 Henryk ELZENBERG JOo tuzina ostryg ale nie dostarczenia przez jedno lub drugie równej

więcej podobnych podstron