IMG62

LXXVIII WYBÓR TEKSTÓW, ZASADY WYDANIA

jęcia. Słowacki, jak wspominałam, wielokrotnie podejmował i rozwijał te same idee i tematy. Rozwijał je zaś tak różnie i w sposób tak poetycko znakomity, że, jak sądzę, mylna byłaby decyzja kierowania się przy wyborze tylko chęcią ukazania możliwie pełnego wykładu jego myśli, uniknięcia powtórzeń. I sens, i sposób, i poetycki kształt ukazania przeżyć mistycznych wydają się równie ważne, powinny w antologii odnaleźć odpowiedni wyraz.

Większość tekstów jest nie datowana, toteż nie można przestrzegać ściśle układu chronologicznego. Kolejność ich powstawania można ustalić zaledwie w przybliżeniu, a i to nie zawsze; nadto rozmaite dzieła powstawały w tym samym czasie, niektóre były zarzucane i potem znów kontynuowane... Układ, przyjęty w antologii, należałoby więc określić jako nie chronologiczny — lecz jako do chronologicznego w miarę możliwości zbliżony.

Otwiera antologię wiersz, napisany po pierwszym spotkaniu z Towiańskim, Słowackiego wyznanie wiary. Fragment listu do Zygmunta Krasińskiego objawia dokładniej wrażenie, jakie wywarł na nim Towiański. List do Adama Kołyski i [Odezwa do Braci w Kole] sygnalizują przyczyny rozbieżności, jakie szybko narastały między Słowackim a środowiskiem towiańczyków. W całości przedrukowujemy Genezis z Ducha — jedyny ukończony wykład genezyjskich idei Słowackiego. Jego poetyckim uzupełnieniem są dwa wiersze o pastereczce z Pornic. Zerwanie Słowackiego z towiańczykami przypada na okres po napisaniu Genezis; jako dokumentację powtórnego, definitywnego rozdźwięku zamieszczamy [List do Mickiewicza] i list Do Koła całego tak nazwanych Towiansczyków.

Obszerne fragmenty tzw. [Dialogu troistego] i Listu do J. N. Rembowskiego ilustrują próby dalszego wykładu idei genezyjskich prozą, w sposób logicznie rozwijany i systematyczny. Fragmenty Samuela Zborowskiego i Króla-Ducha, najwybitniejszych dzieł Słowackiego z lat ostatnich, prezentują wizję historiozoficzną poety, próbę wyjaśnienia przeszłych i przyszłych losów ludzkości przez włączenie ich w wszechobej-mujący system genezyjski.

Bliski związek mistyki z polityką, z najbardziej aktualnymi wydarzeniami współczesności, objawiają takie utwory, jak gwałtowna polemika z Krasińskim Do autora ,, Trzech Psalmów”, niemniej gwałtowna próba nawrócenia, przekonania do swoich idei księcia Czartoryskiego ([List drugi do księcia A. C.]). Dwa dokumenty świadczą o chęci połączenia idei z konkretną działalnością polityczną — Głos brata Juliusza Słowackiego, Akt zawiązania się wygnańców w Konfederacyą to pisma z r. 1848, kiedy Słowacki włączył się aktywnie w organizowanie emigrantów dla wzięcia udziału w Wiośnie Ludów; fragment listu do matki rysuje niezwykłe wrażenia, jakie odniósł ze spotkania z powstańcami w Poznańskiem. I fragment z [Dziejów Sofos i Heliona] — gdzie „śćmione oczy wieszcza” raz jeszcze próbują przeniknąć mrok dziejów genezyjskich.

Jako liryczne uzupełnienie, wskazujące zarazem na jedność myśli Słowackiego, włączono w obręb antologii kilka krótkich wierszy. Liryczne, o osobistym tonie wyznania z ostatnich miesięcy życia poety, przepełnione wiarą i nadzieją, tom zamykają.

Przypisy. Przypisy są opracowane według zasad ogólnie przyjętych w serii Biblioteka Narodowa, kilka spraw szczegółowych wymaga jednak dodatkowego objaśnienia.

Ze względu na oszczędność miejsca zrezygnowano niemal zupełnie ze wskazywania w przypisach źródeł, z których czerpano informacje. Opatrywane są przypisami nazwy własne, imiona mitologiczne, ważniejsze aluzje do tekstów biblijnych, utworów literackich itp. Cytaty z Biblii podaję według tłumaczenia Jakuba Wujka, z którego korzystał Słowacki. Pewien osobliwy kłopot nasuwały przypisy do nazw mito-