komwerb007

228 Danuta Kępa-I^;igura

Przykładem ideologizacji zachodzącej za pomocą języka jest arlyituł Pawła Siergiejczyka Kłopot z pisarką („Nasza Polska", 3 IV 2007). Autor nakłania w nim czytelnika do akceptacji antysemityzmu - ideologii budzącej silne emocje. Wypowiedź Siergiejczyka ma charakter polemiczny wobec sylwetki autorstwa Aleksandry Klich, zamieszczonej w „Wysokich Obcasach” (24 III 2007). Pytaniem tekstu, anonsowanego w spisie treści zapowiedzią Spor o Zofię Kossak-Szczucką i opatrzonego tytułem Wszechpolak ukradł dekalog, było, czy autorka Krzyżowców była antysemitką?

Jak Siergiejczyk skłania współczesnego czytelnika do akceptacji antysemityzmu? Argumentację rozpoczyna, skłaniając czytelnika do uznania Zofii Kossak-Szczuckiej za autorytet. Prezentuje ją jako szlachetnego, zdolnego do poświęceń człowieka, który w czasie II wojny światowej uratował wielu ludzi, w tym Żydów:

[...] jej miejsca w literaturze podważyć się nic da, trudno też kwestionować jej zasługi dla ratowania Żydów w czasie wojny, bo doceni! je nawet instytut Yad Vashcm, a jej bliskim współpracownikiem był wówczas Władysław Bartoszewski.

W następnym zdaniu Siergiejczyk, wykorzystując drugi człon wskaźnika zespolenia z jednej [...], z drugiej [w domyśle strony - D. K.-F.], pisze:

Z drugiej zaś - Zofia Kossak była ortodoksyjną katoliczką i gorliwą patriotką (o czym świadczy wspomniany Dekalog...), a przy tym osobą wyraźnie oddzielającą interesy polskie od żydowskich.

W ten sposób daje wyraz istnieniu przekonań o odmienności przedstawianych charakterystyk, co w kolejnym fragmencie werbalizuje:

Najwyraźniej pani Klich nie mieści się w głowic, żc można uważać Żydów za wrogów w wymiarze politycznym czy gospodarczym, a mimo to stać po ich stronie w obliczu zagłady. Żc chrześcijaństwo nakazuje miłować nieprzyjaciół, ale nic twierdzi, żc samo pojęcie nieprzyjaciela należy wyeliminować ze słownika.

Udowodnienie, że Szczucka była antysemitką ma być legitymizacją samego antysemityzmu. Charakterystyki ‘ratowała Żydów’ - ‘oddzielała interesy polskie od żydowskich' nie wykluczają się, lecz stają punktem wyjścia do perswazyjnego definiowania antysemityzmu i antysemity jako ‘człowieka, który: oddziela interesy polskie od żydowskich, uważającego Żydów za wrogów politycznych czy gospodarczych, który jednak (w imię wyznawanych wartości chrześcijańskich) swoich wrogów miłuje i w obliczu grożącej im zagłady stoi po ich stronie’. Przekonując nas do przyjęcia takiego punktu widzenia, autor odwołuje się do analogii:

[...] ir/.cba sobie w/obrazić, żenp. w dzisiejszej Polsce żyje nic kilkadziesiąt tysięcy, 3.5 milicoa WietnamezykcW, którzy.dominują w drobnym handlu. Czy wówczas publicy „Gazety Wyborczej”piętnowaliby antywietnamizm z równą gorliwością co antyscmityzi która w jego intencji ma zobrazować, dlaczego - jak pisze - do 1939 r. port trzymilionowa społeczność żydowska była dla Polaków prawdziwym prób /nem - właśnie politycznym, gospodarczym i ideowym. Było tak jego zdanie ponieważ żyła w zamkniętych skupiskach, posługiwała się własnym języku i miała własne zasady moralne, zwłaszcza w sferze gospodarki, której znacz obszary opanowała.

Jednak, choć Paweł Siergiejczyk odwołuje się do kontekstu historycznej nie pisze o przeszłości. Jego celem nie jest wyjaśnienie, dlaczego w Pols pojawił się antysemityzm, lecz ukazanie świata z określonego punktu widz nia. W tym celu sięga także po chwyt erystyczny, polegający na podważar makrointencji autorów „Gazety Wyborczej”: A może chodzi o stosunek . Żydów i tylko do nich - ale w takim razie redakcja „ Wyborczej” niepowin. się dziwić, że potocznie nazywa się ją „koszerna”.

Wizja świata zaproponowana przez Pawła Siergiejczyka polemizi z negatywnym wartościowaniem wpisanym - także współcześnie - w sło\ antysemityzm. Nazywając wycinek rzeczywistości dotyczący stosunku Polakć do Żydów, Siergiejczyk nie wykorzystuje zjawiska synonimii, które umożliw narzucenie wybranego przez nadawcę wartościowania. Nie zastępuje sło\ antysemityzm innym słowem. Mając mocny argument w postaci autoryte Zofii Kossak-Szczuckicj, publicysta utrąca negatywne konotacje słowa cml semityzm i tym samym zmienia jego znaczenie.

Podobnym przejawem relatywizmu języka był sposób wykorzystania w pr pagandzie wyborczej w 2005 roku słowa liberalny {liberalizm). Także w ty przypadku relatywizm wiąże się z dynamiką procesów kategoryzacyjnyt i wartościowania w języku. Niezależnie od wykorzystania słowa liberaliz z dwóch perspektyw kategoryzacyjnych (naukowej i potocznej) nadaw< polityczni dokonali jego redefinicji⁹. Liberalizm, jak pokazują przytoczoi w tej pracy definicje słownikowe, w' 2005 roku był odbierany jako jednost! neutralna semantycznie lub nawet (w' znaczeniu potocznym) wprowadzają< wartościowanie pozytywne (sygnalizowane obecnością w definiendum słov tolerancyjny mającego pozytywne nacechowanie). Pochodny od liberalizn przymiotnik liberalny był używany w znaczeniu ‘zgodny z zasadami libera! zmu, niestosujący przymusu, wolnościowy, nierygorystyczny’ (por. SJP) C2

* Ponieważ przebieg tego procesu został przeze mnie prześledzony w tekście Językowe śroa

L perswazji w kampanii wyborczej 2005 r. (Kępa-Figura 2008), jego opis nic będzie tutaj powtarzan

’