Obraz (42

>r

i:

o

u

s

IŹ

rr

:e

ta

2C

ai

skórny (Burns 1985; Close i in. 1980; Heifer 1971; Puce i in. 1983; Sobonya 1977; Tang i in. 1987).W każdej z tych sytuacji wielkość narażenia i jego czas są wyrazem spekulacji opartej m.in. na oszacowaniu zawartości amoniaku w pojemniku, z którego związek wyciekł, i analizie warunków atmosferycznych. Amoniak o stężeniach 3500 -5- 7000 mg/m³ (2500 -f 5000 ppm) powoduje skurcz mięśni oddechowych oraz gwałtowne zatrucie wskutek nagromadzenia we krwi ditlenku węgla (Braker, Mossman 1977).

Wypadek w Potchefstroom w RPA w 1973 r., w którym doszło do wybuchu zbiornika i uwolnienia 38 t metrycznych amoniaku, posłużył za wzór do opracowania modelu, za pomocą którego zrekonstruowano stężenia oraz czas narażenia w zależności od strefy narażenia.

I tak, za pomocą tego modelu wykazano, że w strefie poniżej 50 m od miejsca wybuchu w • • • • “2 okresie 7,5 min stężenie amoniaku (TWA) wynosiło 41050 mg/m , co spowodowało zgon 6

osób, spośród 10 osób obecnych w tej strefie. W strefie od 50 do 100 m czas narażenia na

amoniak o stężeniu (TWA) 27500 mg/m³ wynosił 9,3 min, a śmiertelność wyniosła 26% (7 z

27). W strefie oddalonej powyżej 250 m od miejsca wybuchu nie doszło do żadnego zgonu, a

o

czas narażenia na związek o stężeniu 12600 mg/m trwał 9,3 min. Na podstawie tego modelu wyliczono, że przewidywane stężenie LC50 amoniaku w czasie 5 min narażenia wynosi

n    o

58000 mg/m , a wartość LCo w tym samym czasie wynosi 23600 mg/m (Michaels 1999).

Innymi skutkami ostrego narażenia było najczęściej podrażnienie oczu oraz górnych

dróg oddechowych, a także zmiany czynnościowe układu oddechowego. U ochotników nara-

żonych na związek o stężeniu 94 mg/m przez 5 min stwierdzono silne podrażnienie śluzówki

nosa. Skutek ten obserwowano również po narażeniu na amoniak o stężeniu 50 mg/m , a _#

amoniak o stężeniu 35 mg/m powodował, że niektóre osoby narzekały na wysuszenie błon śluzowych nosa (Keplinger i in. 1973). Narażenie 30-sekundowe na wprowadzony do komór nosa amoniak o stężeniu 70 mg/m wywołało oporność oddechową, auli osób, spośród 23 ochotników, dodatkowo podrażnienie nosa (McLean i in. 1979). Narażenie 10-minutowe na amoniak o stężeniu 35 mg/m w innych badaniach spowodowało średnie podrażnienie nosa u 4 spośród 6 osób (McEwen, Vemot 1972). Narażenie na amoniak o stężeniu 350 mg/nT w okresie 30 min wywołało zmniejszenie wartości 1-sekundowej natężonej pojemności wydechowej oraz spowodowało podrażnienie górnych dróg oddechowych, które trwało do 24 h po narażeniu (,Silverman i in. 1949). Ponadto, ostre narażenia na amoniak o dużych stężeniach, zwykle będące wynikiem wypadku, mogą wywierać obok poparzeń, podrażnień oczu i dróg oddechowych także odległe skutki i przyczyniać się do rozwoju takich schorzeń, jak: rozstrzeń oskrzeli (Sobonya 1977; Leduc i in. 1992; Flury i in. 1983; Kass i in. 1972), zapalenie zatok (Brautbar 1998) i słabiej udokumentowaną chroniczną obturacyjną chorobę płuc (COPD), (de la Hoz i in. 1996; Bulle i in. 1957) i astmę (Flury i in. 1983). W wielu sytuacjach, podczas wypadków i katastrof narażeniu inhalacyjnemu towarzyszyło narażenie skórne. Skutkiem narażenia na pary stężonego amoniaku są: poparzenia, pęcherze i inne uszkodzenia skóry. W opisywanych raportach, dotyczących tych katastrof, nie ma jednak informacji o wielkości narażenia (Close i in. 1980; Flury i in. 1983).

Narażenie na amoniak drogą inhalacyjną może wywierać szkodliwy wpływ na układ sercowo-naczyniowy, szkieletowo-mięśniowy oraz zmieniać morfologię krwi, ale tylko gdy dochodzi do narażenia na związek o dużym stężeniu. Skutki narażenia najczęściej stwierdzano u ludzi, którzy ulegli wypadkowi i byli narażeni na związek o dużym stężeniu. Ostre narażenia na pary stężonego amoniaku wywołują podwyższone tętno, wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zatrzymanie akcji serca w wyniku stresu sercowo-płucnego (.Hatton i in. 1979; Moniague, Macneil 1980; White 1971). Skutków takich nie obserwowano po ostrym narażeniu na amoniak o stężeniu 350 mg/m³ lub narażeniu powtarzanym o stężeniu amoniaku na poziomie 70 mg/m³ (Silverman 1949; Ferguson i in. 1977).

9