pic 11 06 094202

333

	J

PERCKPCJA UOBECNIONA

332

(21) The air oj the bathroom was thick with the smell oj heathen tooth-paste. (Lewis 1950, s. 5)

[Powietrze w łazience ciężkie było od zapachu [jakiejś śmierdzącej] pasty do zębów.] (Lewis 1961, s. 10)

W tym wypadku musimy wierzyć, że w łazience unosiła się woń pasty, ale niekoniecznie że pasta ta śmierdziała.

4. Wnioski

¹² Cohn (1978, s. 133) jednak przypisuje percepcji uobecnionej zmniejszoną wagę: jej funkcją wydaje się „w mniejszym stopniu oddanie świadomości bohatera niż opisywanie fikcyjnej sceny”.

rative Literaturę” 14 (2), s. 97—112.

tiej jest krokiem we właściwym kierunku. Chciałabym na zakończe-mgerować, że pomimo nadmiaru terminów potrzebny jest jeszcze

n, może „świadomość uobecniona [represented consciousness]".

Przełożyła Monika Adamczyk-Garbowska

Bibliografia

iuerba c h, E., 1974, Mimesis: the Representation oj Reality in Western Literaturę. Transl. W. R. T r a s k. Princeton University Press, Princeton. — Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu. Przełożył i wstępem opatrzył Z. Ż a b i c k i. Warszawa 1968. łusten, J., 1937, Northhanger Abbey (cytowane według Buhler 1937,

s. 170). — Opactwo Northanger. Przełożył a A. Przedpełska-Trzecia-kowska. PIW, Warszawa 1975.

Sakhtin, M., 1971, Discourse Typology in Prose. W: L. Matejka, K. Pomorska (eds), Readings in Russian Poetics: Formalist and Structuralist

Vieu>s. Cambridge, Mass.

Bally, C., 1912, Le style indirect librę en franęais moderne I et II. „Germa-

nisch-romanische Monatsschrift” 4, s. 549—556, 597—606.

Banf iel d, A., 1977a, Talk Presented Before the Pacific Coast American So-

ciety for Aesthetics. Asilomar.

Banf iel d, A., 1977b, Talk Presented for Seminar on the „Style Indirect Librę” in Flaubert. MLA Convention, Chicago.

Banf iel d, A., 1978. The Formal Coherence of Represented Speech and Thought. „PTL: A Journal for Descriptive Poetics and Theory of Literaturę” 3, s. 289—

314.

- -„rracyjny a gramatyka mowy niezależnej i zależnej —s. 265—312.

""—r,<;i m. E. Meel

LAUREL BRINTON

jedynie jako doznania zmysłowe w świadomości postaci. McHale (1973 Jf⁰¹ s. 278) dochodzi do wniosku, że

szczegóły opisu (...) nie służą już jako szczątkowe sygnały tego, co „realne” ale jako oznaki i mierniki ludzkiej świadomości. Pojęcie „percepcji zastępczej” jest innymi słowy podstawową strategią organizowania tekstu zgodnie z ograniczonymi punktami widzenia ¹².

Percepcja uobecniona nadaje również żywości i bezpośredniości opisom świata zewnętrznego. Tak jak w przypadku mowy pozornie zależnej żywość ta wynika ze współczasowości czasu przeszłego i wyrażeń deiktycznych odnoszących się do teraźniejszości, ale także z żywości czasowników i przymiotników. Modyfikatory w tym stylu są oceniające, poetyckie, czasami nawet hiperboliczne; zewnętrzny opis nie pozwoliłby normalnie na tak przesadny styl.

Jako czytelnicy, mając do czynienia z percepcją uobecnioną, widzimy i odczuwamy różne rzeczy razem z postaciami fikcyjnymi, a także chwytamy subiektywne znaczenia, jakie różne rzeczy mają dla tych postaci. Nie musimy jednak akceptować tych subiektywnych znaczeń, chociaż w przypadkach innych niż wyobrażone postrzeżenia musimy przyjąć daną percepcję. Pod tym względem percepcja uobecniona różni się od mowy pozornie zależnej. Ani mowie bezpośredniej, ani mowie pozornie zależnej nie można zaufać, podczas gdy czystą narrację trzeba przyjąć za prawdę. Percepcja uobecniona znajduje się pośrodku tych dwóch skrajności. Jako dobry przykład służy tu fragment z Babbitta Sinclaira Lewisa:

Pod względem językowym i funkcjonalnym percepcję uobecnioną znamionują zatem silne podobieństwa do mowy pozornie zależnej. Zobaczyliśmy jednak, że pod obu tymi względami percepcja uobecniona różni się od mowy pozornie zależnej. Tworzą one wzajemnie uzupełniające się części szerszego stylu narracyjnego. Pozostało jeszcze wiele do zrobienia, jeśli chodzi o precyzyjne sformułowanie tego stylu w ramach teorii narracji, ale jestem przekonana, że uwzględnienie percepcji uobec-

314.

Banfield, A., 1990, Styl narracyjny - _

Przełożył P. Czapliński. W tym zeszycie, s. zoo— —

Benveniste, £., 1971, Problems in General Linguistics. Transl. M. ^. _

University of Miami Press, Coral Gables, FI.

Bickerton, D„ 1967, Modes of Interior Monologue: a Formal Defimtion. „Modern Language Quarterly” 28 (2), s. 229—239.

Bowling L F 1950 What Is the Stream of Consciousness Techniąue. „Pu-

blications of the Modern Language Association of America” 65 (4), s. 333-345. Bronzwaer W J M 1970 Tense in the Novel: An Inuestigalion of Same

Potentialities of Linguistic Criticism. Wolters-Noordhoff Publishing Groningen. Brusendorff A 1930, The Relatwe Aspect of the Verb m English. W:

N. B 0 g h o 1 m A Brusendorlf, C. A. Bodelsen (eds), A Gramma-tical Miscellany Offered to Otto Jespersen on His Seventieth Birthday. George

Allen and Unwin Ltd., London.

luhler w 1937 Die erlebte Rede” im enghschen Roman. Ihre Vorstufen

und ihre Ausbildung im Werke Jane Austen. Max Nichaus Verlag, Zurich.

; _{a r v} T iQfiQ The Horse’s Mouth. Penguin, Harmondsworth. — Z pierwszej ręki.

Przełożyła W K o m a r n i c k a. PIW, Warszawa 1960.

"'harn' - E Y Wilks (eds), 1976, Computational Semantics: An Intro-

^uction^to Artificial Intelligence and Natural Language Comprehension. North-

Holland Publishing Company, Amsterdam and New York.

Cohn D 1966 Narrated Monologue: Definition of a Fictional Style. „Compa-