SDC13463

u

tego styl nie jest jakimś rodzajem „procesu" tworzenia tekstów językowych. Teoria stylu funkcjonalnego, tj. wynikającego ze specjalnej aktywności funkcji języka, skłania nas do rozumienia stylu jako „wytworu" działalności językowej. Problem ten ujmiemy w taki sposób: (styl to zarazem i „proces", i „wytwór" Językowego działania człowieka, w zależności od przyjętego przez badacza punktu widzenia. Nie ma przecież procesu bez wytworu i na odwrót. W stylu można widzieć pewną modyfikację procesu językowego, a takie swoisty system częściowy (subkod) języka, wreszcie zbiór konkretnych struktur stylistycznych na płaszczyźnie realizowanych tekstów.)

Jeśli zasady wyboru stają się względnie stałe, krzepną, tworzą zespół tendencji często powtarzających się — mamy do czynienia z systemowym (tj. przypominającym system Języka) układem stylistycznym, w przeciwnym wypadku powstaje styl indywidualny, jednostkowy. Przedmiot rozważań tej pracy stanowią systemowe układy stylistyczne, a także style indywidualne, rozpatrywane na tle większych układów, które tworzą jakby małe „języki" w obrębie języka narodowego, Jego mniej lub więcej stałe odmiany (warianty). Niżej omówmy typologię tych systemów stylistycznych.

Szczególny charakter danego stylu powstaje na skutek tego, że wybór stylistyczny jest zawsze ograniczony, zdeterminowany przez szczególne okoliczności*/!naczej mówiąc, odbywa się on zawsze w określonym polu możliwości wyboru i dokonuje ze względu na określone pole możliwości doboru jednostek języka. Dzięki temu można mówić o istnieniu „opozycji" stylistycznych, które jednakże nie są konieczne, obligatoryjne. nie powstają pod takim naciskiem systemu jak np. opozycje fonolo-giczne, stanowiące osie konstrukcyjne systemu gramatycznego. Pewna niekonieczność (fakultatywność) związków natury stylistycznej narzuca wniosek o ilościowym charakterze stylu. Określony typ stylu w tekście powstaje wówczas, gdy zostanie przekroczona charakterystyczna bariera ilościowa występujących w nim nacechowanych stylistycznie składników.

Jest to tylko część prawdy. \0 istocie stylu stanowi tyleż ilość nacechowanych elementów, co ich charakterystyczny dobór. 'Peryfraza np., tak typowo klasycystyczny „stylem" czy „stylistem", wtedy jest oznaką przynależności tekstu do tego stylu, gdy współwystępuje z nazwami mitologicznymi. inwersjami, epitetami złożonymi w rodzaju wiatronogi itd. O istocie stylu decyduje więc przede wszystkim cała wiązka typowych cech, podobnie jak o charakterze danej gwary ludowej decyduje zespół cech dla niej charakterystycznych, nie zaś tylko ich ilość w tekście podejrzanym o przynależność do tej gwary.

Na podstawie dotychczasowych opracowań niewiele możemy powiedzieć o istocie wewnętrznych powiązań między składnikami typowymi dla jakiegoś stylu. Wiadomo tylko, że muszą pojawiać się jako charakte-