strony@ 41

)’(Mliii' gi1 t/iir Si i wlcdy, kiedy po 111 u; •«»11' d\. li ..... - li i rki są /,lo

il/onc, a zamar/nięte podłoże nic może \vi hl<"<l |«u hod/ących / lopi;)cego się śniegu. Ponieważ wiosna w PuIm < i« mm .ię najeżę ściej na południu, tam najwcześniej występuje wiosenne ocieplenie, podczas gdy na północy trwa jeszcze zima. Prowadzi lo często do takiej sytuacji, w której wody spływające z południa napotykają zatory lodo wc, powodujące dodatkowe spiętrzenie. Wtedy mogą nastąpić katastrofalne w skutkach powodzie. Drugi maksymalny stan wód w rzekach związany jest z opadami letnimi. Letnie powodzie są szczególnie groźne

lty< S.6. Pole biwakowe w Elblągu zalane w wyniku * nlki na rzece Elbląg w kwietniu 2003 roku

na obszarach górskich i podgórskich. Ze względu na duże nachylenia stoków wody spływają szybko i w dużych ilościach. Koryta i doliny rzeczne nie są w stanie szybko ich odprowadzić i powstają lokalne powodzie.

W Polsce występuje jeszcze jedna przyczyna powodzi. Związana jest ona z silnymi wiatrami wiejącymi z północy w okolicach odcinków ujściowych rzek. Wiatry wiejące od morza wpychają z powrotem do rzeki wodę, która płynie wtedy w przeciwnym kierunku. Zjawisko to nazywamy cofką. Dochodzi wówczas do spiętrzenia wody i powstania powodzi (ryc. 5.6).

metody    Zapobieganie powodziom polega na obserwowaniu pogody i stanów

zapobiegania    rzek. W razie powstania zatorów lodowych likwiduje się je przez udraż-

powod/iom    nianie spływu lodołamaczami lub, jeśli sytuacja jest wyjątkowo niebez

pieczna, kontrolowanymi eksplozjami ładunków wybuchowych. Ważna jest budowa i konserwacja umocnień (wałów) wzdłuż koryt najbardziej groźnych rzek. Potrzebne są również sztuczne zbiorniki retencyjne, przechwytujące nadmiar wody w czasie wiosennych roztopów i oddające go podczas niedoborów i niskich stanów. Najważniejsze jest jednak wczesne przewidywanie zagrożenia.

Niedobory wód

małe zasoby    Polska należy do grupy państw o bardzo małych zasobach wody

i wód w Polsce (ryc. 5.7, str. 41): opady atmosferyczne są niezbyt duże, przy tym niewiele rzek wpływa do Polski spoza naszego terytorium. Obszarami o stałym niedoborze wody są w Polsce szczególnie okolice Łodzi i Wyżyny Śląskiej, znajdujące się na głównym dziale wodnym. Wodę do celów komunalnych i przemysłowych dostarcza się tam rurociągami. Właściwie prawie wszystkie obszary Polski, poza Karpatami i pojezierzami, cierpią na niedostatek wody, szczególnie czystej.

1'wlnumowanie

i i' n ki w przeszłości pełniły rolę szlaków komunikacyjnych i rezerwu-Miow wody. Obecnie najważniejszą ich funkcją jest dostarczanie wody do ci Iow gospodarczych i komunalnych.

ki. k nrpat i Sudetów oraz pas wzniesień morenowych na północy kraju, i i iwie cale terytorium Polski należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. M.i Ii;) charakterystyczną układu sieci rzecznej Polski jest asymetria .1. ti/irzy (przewaga powierzchni prawych części dorzeczy), wynikają-. a nachylenia w kierunku północno-zachodnim.

< Wysokie stany wód w polskich rzekach i związane z nimi powodzie występują na wiosnę i latem.

* i Ir,kie stany wód rzecznych występują w zimie i pod koniec lata.

N Niedobory wody powierzchniowej są najbardziej dotkliwe na obsza-i u li działów wodnych.

• i i«l Ir/, musimy gospodarował *'hIi| i acjoii.linii I lenieniem k‘j po Im vWi p.iwumo być zwiększenie ilości Mmli ali/ymywanej i gromadzonej (M it u* |a). (iiomadzeilie wody po-v • m 11 > • przybrać postać tak zwanej muli | u U ncji”, lo znaczy małych fhi*n tuków wody, których wielkość nit powoilowalaby radykalnych Imion w środowisku. Poprawiałyby tmm l< tkalnie stosunki wodne dużo lept. i iii, pojedyncze ogromne zbiorni-i Konieczne jest również racjonalni p t\podarowanie wodą wykorzy-11vmii.) do celów gospodarczych i l. nmmalnych.

o

<%

Obszary niedoboru wód dla celów: ft ] - rolniczych

H - przemysłowych i komunalnych

Ryc. 5.7. Niedobory wód powierzchniowych w Polsce

Pytania i polecenia kontrolne

i < u lo jesi bród?

' W v|.isnij przyczyny asymetrii dorzeczy Polski.

Wyjaśnij, jaki ustrój mają rzeki Polski. /, czego on wynika i jakie po . i iga za sobą skutki?

i Ku dy w rzekach Polski występują najwyższe stany wód, a kiedy nąj niższe?