0173

158

BOLESŁAW IV KĘDZIERZAWY (ż. WIERZCHOSŁAWA).

III. 16

T)ux Kazimints obiit, Jleseo dux obiif, Hermamis dux obiit. Odo flius ducis ohiit i t. p. Tej treści zapiska,, nie dająca dokładnej informaeyi, do jakiego odnosi się Bolesława, nie była oczywiście dostatecznie zrozumiałą dla kopisty XIII w. i mogła mu nasuwać rozmaite przypuszczenia co do osób, jakie ma oznaczać: a gdy nigdzie indziej w Kalendarzu nie znalazł zapiski o Chrobrym, której brak mógł go zadziwić, przeto nie zdając sobie sprawy, do jakiego (chronologicznie) czasu mogą się odnosić zapiski Kalendarza, mniemał, iż jedna z nich dotyczy Chrobrego i uznał za nią tę, która pod najwcześniejszą w roku datą dzienną podawała śmierć Bolesława; jest nią zaś właśnie zapiska z 3 kwietnia. Poczem już dodatek: rex, qui constituit episcopatus per Poloniam, mógł snadno wypłynąć z pod pióra kopisty i przedostać się w ten sposób do odpisu najstarszej części Kalendarza.

Jako dowód twierdzenia, że Bolesław umarł dopiero 30 października 1173 r. przytaczanym bywa’) dokument Mieszka Starego, następcy Kędzierzawego w senioracie krakowskim z 21 sierpnia 1173 r.w którym Mieszko nie używa jeszcze senioralnego tytułu, ale nazywa się pokrótce dux Polonie (Wielkopolski). Dokument ten jest jednakowoż niewątpliwym falsyfikatem bądź to z połowy wieku XIII, bądź nawet z w. XIV ^:!) i nie można mu wobec tego przypisywać jakiegokolwiek znaczenia w sprawie ustalenia daty śmierci Bolesława Kędzierzawego.

i. Wierzchosława.

Ortlieb-^{1 2}), mnich zwiefalteński, opowiada w swej kronice o podróży, którą odbył do Polski jako towarzysz Ottona de Stuzzelingen. Z podróży tej wrócił do Niemiec już z końcem marca lub 1 kwietnia³) r. 1141, a przybył do Polski w czasie adwentu (infra adventmn Domini) roku poprzedniego, a więc z końcem listopada lub w grudniu r. 1140. W czasie pobytu Ortlieba w Polsce odbył się wiec w Łęczycy, w którym wzięła udział księżna-wdowa Salomea, tudzież jej synowie i wielmoże polscy. Wiec przypada zatem na koniec roku 1140 lub początek 1141. O tymże wiecu podaje Ortlieb następujący szczegół: (Salome) preclarissimos fiUos suos duces Bolezlciiun ac Misiconem cum uxoribus eorum, jUiabus scilicet regum TJngarie et Euszie de regionibus suis fecit ad generale colloguium comenire. Okazuje się stąd, iż w czasie wiecu obaj starsi synowie Salomei byli już żonaci. Ponieważ pośród synów wymieniony na pierwszem miejscu Bolesław, na drugiem Mieszko, a pośród żon ich na pierwszem miejscu królewna węgierska, na drugiem księżniczka ruska, przeto interpretując ściśle powyższy ustęp, wypadłoby przypuścić, że Bolesław żonaty był z królewną węgierską, a Mieszko z księżniczką ruską⁴). Taką interpretacyą popierałaby nadto i ta okoliczność, że owa księżniczka ruska, która przed r. 1140 wyszła za mąż do Polski, nazywała się, jak niżej okażemy, Wierzchosława, a właśnie w rodzinie Mieszka Starego imię Wierzchosława powtarza się potem jeszcze dwukrotnie, Wierzchosława bowiem nazywa sie jedna z jego córek, tudzież córka jego syna Bolesława {IV. 3. 15.). Mimo to wszystko nie można przypuścić, iżby Mieszko jeszcze przed r. 1141 żonaty był z księżniczką ruską, gdyż niewątpliwe świadectwa stwierdzają, iż pierwszą jego żoną była królewna węgierska {III. 17.), a nadto data ślubu Wierzchosławy jest tak wczesną ze względu na wiek Mieszka, że trzeba ją uważać za żonę innego księcia polskiego. W powyższym ustępie Ortlieba zaszła tedy niedokładność o tyle, że wyliczając żony Bolesława i Mieszka, podał naprzód królewnę węgierską, a potem księżniczkę ruską, zamiast o nich mówić w porządku odwrotnym; dwukrotne zaś powtarzanie się imienia Wierzchosława w rodzinie Mieszka da się w^rytłomaczyć niekoniecznie tylko poślubieniem Wierzchosławy przez samego Mieszka, ale też poślubieniem jej przez jego brata Bolesława ⁷) i przyjęciem imienia bratowej w¹ rodzinie Mieszka.

Latop. Hipac.-) zamieszcza pod r. 1137 (6645) następującą zapiskę: Wseicołod Mstisławlicz otda dczer swoja w Lachg Werchusławu. Za którego z książąt polskich Wierzchosława wydaną została, nie podaje latopis.

1

Górski, Stosun. Kazim. Spraw, z Rusią 9 uw. 2. — 2) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 20. — ^{5 6}) Piekosiński

2

w Przegl. kryt. 187G, 409 i 1877, 441; Kętrzyński, Stud. nad dokum. XII w. 3. — -I) Mon. Pol. II. 4. 5. — ■>) Ortlieb

3

Aprilis ( = 24 marca)? — 6) Tak przypuszcza Semkowicz, Rozb. Pług. 176. 177. — ~‘) Por. P r z eź d z i e c k i, Ślady Bolesł. 112

4

uw. 4. — 8) str. 215.

5

podaje dwa określenia, oznaczając powrót raz: Kai. Aprilis ( = 1 kwietnia', a drugi raz: feria 2 post Palmas. która w r. 1141 przy

6

padała 24 marca. Może dla pogodzenia sprzeczności należałoby datę podaną według kalendarza rzymskiego uzupełnić: IX Kai.