0188

III. 20.

JUDYTA.

173

dług Długosza narzeczonym .ludyty był Stefan II węgierski; atoli, gdy znane mu niektóre z poprzednio przytoczonych źródeł wskazywały wyraźnie na to, że Judyta wyszła za królewica, nie za króla węgierskiego, przeto widział się zmuszonym cofnąć datę ślubu do tego czasu, kiedy żył jeszcze ojciec Stefana, Koloman I (zmarły 1114- r-). W ten sposób powstała data ślubu 1108 r., niepoświadczona jakiemkolwiek źródłem, skom-binowana przez dowolne połączenie tego faktu z innym, t. j. ze zjazdem Bolesława Krzywoustego z Koloma-nem w tymże (a właściwie 1106 lub 1107)¹) roku, stojąca nadto w oczywistej sprzeczności z ustaloną poprzednio datą 1136 r. Domysł ten nie wytrzymuje najlżejszej krytyki, przedewszystkiem dlatego, że Bolesław Krzywousty ożeniony po raz pierwszy r. 1102 (III. 2.) nie mógł mieć w r. 1108 córki dojrzałej do zameżcia; powlóre dlatego, że Stefan, jak wyraźnie stwierdzają źródła węgierskie²), wiódł przez dłuższy czas żywot bezżenny, oddany uciechom zmysłowym, i ożenił się dopiero r. 1122 z woli narodu dla uzyskania potomstwa, żoną zaś jego została nie Piastówna, ale Adelajda, córka Henryka, landgrafa von Stefaningen, burgrabiego ratys-bońskiego. Ponad wszelką wątpliwość wyjaśni się zresztą rzecz, jeżeli uwzględnimy rzeczywistą dalę układu małżeńskiego; w r. 1136 Piastówna nie mogła wychodzić za Stefana, który zmarł jeszcze r. 1131^:!).

Obenie najbardziej w nauce upowszechnionem jest mniemanie^ł), że owym królewicem węgierskim, który poślubił Judytę, był Borys, zrodzony z Eufemii Włodzimierzówny, drugiej żony króla Kolomana 1 węgierskiego. pojętej r. 1112, ale wnet odtrąconej z powodu cudzołoztwa, którego owocem miał być właśnie Borys, urodzony prawdopodobnie r. 1113, zmarły r. 1155⁵). Hipoteza ta na pierwszy rzut oka wydaje się wielce prawdopodobną. Jakkolwiek bowiem ojcowstwo Kolomana wobec stwierdzonego faktu cudzołoztwa było wątpliwem, to jednakowoż Borys jako syn żony Kolomana mógł snadno być nazwany królewicem węgierskim (regisfilius Ungarorum): powołując się też na ojcowstwo Kolomana, występował on przez długi czas przeciw Beli II jako pretendent do tronu węgierskiego, i pretensye te jego w Polsce były też uznawane. Powtóre. wiadomą jest rzeczą, że Bolesław Krzywousty, popierając uroszczenia Borysa, i dążąc do osadzenia go na tronie węgierskim, prowadził przez kilka lat (1132—1134) wojnę z Belą II, nie zważając na tak potężnych sprzymierzeńców, jakich miał król węgierski w osobie cesarza Kotara i Sobiesława I czeskiego. Wobec tego ścisłego stosunku, jaki łączył Bolesława z Borysem, małżeństwo tego ostatniego z córką Bolesława mogłoby się wydawać wielce prawdopodobnem. Na poparcie tego twierdzenia przytaczano też znany nam, poprzednio podany ustęp z Kron. Wielk., przeprowadzając w nim tylko pewną rektyfikacyą, a mianowicie czytając zamiast słów: Colomano reyis Hungarorum filio matrimonialiter copulaoit, słowa: Colomani regis Hungarorum filio matrimo-nialiter copulaoit; i odpowiednio do tego w dalszym ustępie zamiast: quem Colomanum, quein Colomanitiein 'j. Po przyjęciu takiej poprawki możnaby w rzeczywistości w Kron. Wielk. dopatrzeć się poparcia hipotezy o małżeństwie Borysa z córką Krzywoustego, gdyż Borys mógł być w istocie nazwany Colomani filius i Co-lomanides.

Mimo to wszystko jednak hipoteza ta utrzymać się nie da, a to przedewszystkiem ze -względu na datę ślubu. Gdyby ślub odbył się w latach 1132—1131 lub może wmześniej, miałaby ona wszelkie znamiona prawdopodobieństwa, ile że wtedy właśnie Bolesław czynnie popierał sprawę Borysa i wtedy też wydanie zań córki mogło z jego punktu widzenia uchodzić za rzecz politycznie usprawiedliwioną. Atoli już na sejmie mer-seburskim, 15 sierpnia 1135r., zmuszony był Bolesław upokorzyć się przed sprzymierzeńcem Beli, cesarzem Kotarom "). a upokorzenie to, jak przyznają sami obrońcy powyższej hipotezy⁹), było porzuceniem zamiaru -wprowadzenia Borysa na tron węgierski. Trudno przypuścić, iżby w rok po tym fakcie, kiedy sprawni Borysa zupełnie upadła, Bolesław wydawał właśnie córkę za niego; argument⁹), że Bolesław zapewne przedtem przyrzekł mu ją za żonę, a teraz przyrzeczenia dopełnił, nie chcąc łamać danego słowa, jest zanadto idealny. Nie-

lt Roepeil, Gescli. Pol. 233 u\v. 10 a. — 2) Por. Fossler-Klein, Gesch. Ung. I. 229. — 3) Ibid. I. 23G. Przekaz Długosza zliijat już Katona, Hist. crit. III. 245 i n. — 1) Przyjmują je Bielowski w Mon. Pol. II. 74. 407. u w. 1. 408. u\v. 1: Szaraniewicz, Die Hypath. Chroń. 28. 30. 35. 34; Wagilewicz. Geneal. 48; Smolka, Mieszko Stary 212. 213, a nawet najnowszy historyograf Borysa. Górski, w pracach: Stosunki Kazim. Spraw, z Rusią, i: Borys, ustęp z dziejów poi. XII w. — 3) Por. Górski, Borys 5. G. 37. — 6) Taką rektyfikacyą przeprowadził Bielowski w Mon. Pol. 11 508, wbrew wszystkim rękopisom. — 7) Kanon. Wyszehr. Font. rer. Bohem. U. 222. 223. — 8) Górski, Borys 18. — !>) Ibid. 19.