0306

VI. 8.

BOLESŁAW I (ż. GERTRUDA, ANASTAZYA).

289

Powszechnem jest mniemanie¹), że Gertruda dożyła roku 1263; opiera się ono na przekazanej przez Długosza^{2 3}) wiadomości, jakoby po śmierci Bolesława wyszła za jego brata Ziemowita I, a nawet i tego drugiego męża przeżyła. Okażę niżej (VI. 14.), że przekaz Długosza jest nieprawdziwym, i że Gertruda żoną Ziemowita wcale nie była; wobec czego stwierdzone przezeń dalsze ślady jej życia okazują się prostym tylko wymysłem. Z tego powodu jako ostatni rzeczywisty ślad jej istnienia uważać należy wzmiankę w dokumencie Bolesława z 22 września 1243 r.⁸), w którym Gertruda poświadczoną jest jeszcze jako żyjąca. W Nekr. Klar. wrocł.⁴) zapisano jej śmierć pod miesiącem kwietniem w słowach: (Mando vobis) ducissam Gertrudin ex Massoma; przydane do jej imienia określenie nie pozwala wątpić, że zapiska dotyczy rzeczywiście jej osoby. Zmarła tedy co najwcześniej w kwietniu r. 1244; czy rzeczywiście w tym roku, czy później, nie można dokładnie określić; jeżeli później, to w każdym razie w jednym z najbliższych lat potem, najpóźniej r. 1247, albowiem Bolesław pod koniee życia ożenił się jeszcze po raz wtóry z Anastazya.

2. Anastazya.

Latop. Hipac.⁵), mówiąc o losach Mazowsza po śmierci Konrada I, wyraża się w sposób następujący: Umrę kniaź wełykij ladskij Kondrat... Potomźe syn jeho umrę Bolesław mazoweszskij kniaź i wdast Mazo-wesz bratu swojemu Somowytowi, posłuszaw kniazia Daniła, by bo brat uczą da jeho za nym, do czy Aleksandrowa, im enem Nas ta zija, jaźe posiaźe potom za bojaryna uhorskoho im enem Dmy-tra. Jest tu mow a o Anastazyi, córce Aleksandra, ks. bełskiego, która słusznie mogła być nazwaną bratanicą Daniły halickiego, ile że tenże był bratem stryjecznym Aleksandra. Z ustępu powyższego wynika, że Anasta-zya była żoną jednego z dwu wymienionych tamże książąt mazowieckich, t. j. albo Bolesława I albo Ziemowita I (by bo za nym)\ ponieważ, jak okażemy niżej (VI. 14.), Anastazya na pewno żoną Ziemowita być nie mogła, przeto nie pozostaje nic innego do przypuszczenia, jak tylko, że ją po śmierci Gertrudy poślubił Bolesław.

Zaślubiny przypadają w każdym razie na ostatnie lata życia Bolesława, po kwietniu 1244 r., w którym to czasie Gertruda co najwcześniej mogła umrzeć.

Ze Anastazya przeżyła męża, wynika z przytoczonego ustępu Latop. Hipac. Kto był ów Dymitr „ bojarzyn “ węgierski, za którego po jego śmierci wyszła trudno rozstrzygnąć na pewno; w czasie, o którym mowa, występuje ich wielu na Węgrzech: naprzód kilku, t. z. comites provinciales (naczelnicy komitatów), jako to: komes białogrodzki r. 1265 ⁶), komes bakoński r. 1233 ⁷), komes baranyajski r. 1250⁸), komes beregieński r. 1272⁹), komes bodrogski r. 1235—1246 ¹⁰), komes czanadzki r. 1238—1240¹¹). komes mozoński r. 1263 ¹²), komes szatmarski r. 1272 ¹³), wreszcie były pedagog Kolomana, króla halickiego, później stolnik, r. 1234¹⁴). Wątpić jednakże należy, iżby wdowa po księciu zniżała do tyła stan swój, wychodząc za któregokolwiek z powyższych Dymitrów, podrzędnych bądź co bądź urzędników węgierskich; zwłaszcza, że i wiek niektórych (jak n. p. owego pedagoga Kolomana) nie zdaje się odpowiadać temu małżeństwu. Najprawdopodobniej był to jakiś potężny magnat węgierski, a zarazem wybitna osobistość w państwie, i dlatego szukać go trzeba pośród pierwszych dygnitarzy węgierskich. Pośród nich zaś znajdujemy tylko kilku Dymitrów, sędziów nadwornych (iudex curiae), poświadczonych w tym charakterze w latach 1233, 1234, 1243, 1244, 1246 i 1263 ¹⁵); jeden z nich był najprawdopodobniej mężem Anastazyi. Małżeństwo zapośredniczyć mógł snadno Daniło halicki, który w najbliższym czasie po śmierci Bolesława zostawał w bardzo bliskich i ożywionych stosunkach z Węgrami.

O dalszych losach Anastazyi nic niewiadomo.

Balzer, Genealogia Piastów. 37

1

Tak jeszcze Per łbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 15 i Grotefend, Stammtafeln I. nr. 26. — 2) Hist. Pol. II. 347.

2

385. — 3) Dokum. Kujaw, i Mazow. 292 nr. 8. — 4) p₀r. wyżej str. 237 uw. 8. Z zapiski tej korzysta! już Grotefend,

3

Stammtafeln I. nr. 26. — 5) Str. 537. 538. — 6) Fe jer, Cod. dipl. Hung. IV. C 257. — V) Ibid. III. B. 329. — 8) Ibid. VII.

4

B. 298. — !*) Ibid. V. A. 266. — 10) Ibid. IV. A. 27. 421. — U) Ibid. IV. A. 111; IV. C. 552. — 12) Ibid. IV. C. 132. —

5

13) Ibid. V. A. 195. — 14) Ibid. III. B. 405. — 15) Ibid. III. B. 364. 405; IV. A. 324. 421; IV. C. 132; XI. 406. Wątpię, iżby

6

wszyscy wspomnieni tu Dymitrowie byli tą samą osobą, albowiem w czasie między r. 1233 — 1263 występują też w dokumentach

7

inni iudices curiae.