0474

X. 3. 4.

ZIEMOWIT III (ż. LUDMIŁŁA); KAZIMIERZ I.

461

Według mniemania dawniejszych historyków ') Ludmiłła miała mieć lat dziewiętnaście w chwili, kiedy ja. poślubił Ziemowit; znaczyłoby to, że urodziła się między r. 1341—1343. Poparcia w źródłach mniemanie to nie znajduje, a prowadziłoby ono do wniosku, że Ludmiłła urodziła się bądź to w ostatnim roku życia swego ojca, bądź też nawet w dwu pierwszych latach po jego śmierci (sic), który to wniosek, nawet co do swej części możliwej, jest mniej prawdopodobnym, jeśli zważymy, że Bolko II już co najmniej od r. 1321 był żonatym.

Janko z Czarnk.^{1 2}) stwierdza, że Ziemowit poznał Ludmiłłę na dworze Karola IV. Nie mamy niestety możności sprawdzić, w jakim czasie książę znajdował się na dworze cesarskim³), a przez to też i data zaślubin nie da się z zupełną dokładnością ustalić. Pierwsza żona Ziemowita żyje jeszcze w lutym 1359 r., a jeśli nawet wnet potem zmarła, to na resztę roku 1359 odliczyć należy i żałobę i podróż do Pragi i przygotowania do nowych zaślubin; skąd wynika, że zaślubiny z Ludmiłła przyjść mogły do skutku co najwcześniej r. 1360; ponieważ zaś już co najpóźniej r. 1364 przychodzi na świat pierwszy syn z tego małżeństwa (X. 10.), przeto należy je uważać za dokonane już co najpóźniej r. 1363. Data zaślubin zamyka się tedy w granicach czasu 1360—1363 r. Niemożliwą jest data zaślubin 1372 r., przekazana w powieści ludowej⁴).

Szczegóły o tragicznym zgonie Ludmiłły, uduszonej z polecenia Ziemowita w więzieniu rawskiem, z powodu podejrzenia o cudzołóstwo, podaje z wielką dokładnością Janko z Czarnk.⁵). Stało się to, według tegoż kronikarza, w kilka tygodni po urodzeniu syna, który później został proboszczem płockim; mowa tu zatem o Henryku Ziemowitowicu. Ponieważ Henryk przyszedł na świat r. 1366 (X 12.), przeto taż sama data roczna jest zarazem datą śmierci jego matki⁶).

4. Kazimierz I.

Synem Trojdena mienią go Spom. Płoc.⁷), Spom. Sochacz.⁸), Rodow. książ. poi.⁹), Geneal. Mazow. Wargoc.¹⁰) i Geneal. Tomic. ⁿ), podobnież kilka dokumentów¹²), a zwłaszcza dokument jego dziewierza Kazimierza I cieszyńskiego (X. 1.) z r. 1355 ¹³), który jako rodziców daje mu Trojdena i Maryą. W kilku dokumentach występuje jako brat Ziemowita III^u). Synowcem swoim nazywa go Kazimierz W. w dokumencie z r. 1355 ¹⁵), co w znaczeniu dalszem jest zupełnie trafnem określeniem, albowiem zarówno Kazimierz W., jak i niniejszego Kazimierza ojciec, Trojden I, byli prawnukami Konrada I (VI. 5.). Geneal. Mazow. Czart. II¹⁶) daje Trojdenowi obok Ziemowita także syna Kazimierza, i określa go jako króla polskiego; nastąpiło tu oczywiste pomieszanie dwu osób, nie można jednak -wątpić, że źródłem tej omyłki była identyczność imion; po należytem sprostowaniu stwierdza zatem i ona, że Trojden miał syna Kazimierza.

Że wzmianka Janka z Czarnk.¹⁷) o Kazimierzu Jerzym, księciu ruskim (mazowieckiego pochodzenia), nie dotyczy niniejszego Kazimierza, ale odnosi się do jego starszego brata Bolesława, okazaliśmy poprzednio (X. 2.).

Okazaliśmy także (X. 3.), że był młodszym Ziemowita III bratem. Pierwsza wzmianka dokumentowa o nim zawiera się w dyplomacie jego ojca z r. 1340 bez daty dziennej¹⁸); do aktu prawnego, dyplomatem tym poświadczonego, daje on konsens. Wynika stąd, że urodził się co najpóźniej r. 1328. Dokument, rzekomo przezeń wraz z Ziemowitem III r. 1307 wystawiony, przytoczony w wyciągu w późniejszym o wiele dokumencie z r. 1438 ¹⁹), jak okazaliśmy poprzednio (X. 3.) ma niewątpliwie datę zmyloną; takąż samą mylną

1

Kozłowski, Dzieje Mazow, 131. — 2) Mon. Pol. II. 693. — 3) Hubera Reg. Caroli IV nie wspominają nigdzie

2

o obecności Ziemowita na dworze Karola IV. — 4) Narbutt, Pisma bistor. 296 uw. a. — 5) Mon. Pol. II. 693. — *>) O zużytko

3

waniu powieści o losach Ludmiłły i jej syna przez Szekspira w jego Zimowej Powieści i Burzy por. Caro, Gesch. Pol. H.

4

413 uw. 2. II! 107 uw. 2 i tegoż Die historischen Elemente in Shakespeares Sturm und Wintermarcben, w Koblinga Englische

5

Studien. Por. też Koźmian, Ślady histor. wypadków poi. w Zimowej Powieści i Burzy Szekspira, Rocz. Tow. Przyj, nauk

6

Pozn. XI. 443 i n. — 7) Mon. Pol. III. 120. — 8) Ibid. III. 120. — 9) Ibid. III. 284. — 10) Narbutt, Pisma histor. 294. —

7

U) Acta Tomic. VIII. 171. — 12) Kod. dypl. Mazow. nr. 66. 69; Kod. dypl. Wielk. II. nr. 1278; Milewski, Herbarz

8

112 nr. 139. — 13) Kod. dypl. Mazow. nr. 76. — 14) Ibid. nr. 66; Dokum. Kujaw, i Mazow. 314 nr. 29, 328 nr. 38.—

9

15) Kod. dypl. Mazow. nr. 77. — 16) Por. str. 437 uw. 5. — 1") Mon. Pol. II. 620. — 18) Kod. dypl. Mazow. nr. 63. —

10

19) Ibid. nr. 179.