0099

84

KAZIMIERZ I ODNOWICIEL.

II. II.

panowania czeskiego w Polsce; panowanie to wymagało dłuższego pobytu Brzetysława albo przynajmniej pozostawienia silnych załóg w Polsce^r). Musiał tedy książę czeski mieć jakieś ważne powody do tak przyspieszonego odwrotu, a gdy wobec ówczesnego rozprężenia stosunków nie można przypuścić, iżby w samej Polsce zbudziła się jakaś większa siła odporu, przeto przyjąć trzeba, że powód leżał w stosunkach zewnętrznych, a przedewszystkiem w stosunku Brzetysława do imperyum rzymskiego. W sierpniu r. 1039 powody takie trudno odszukać, gdyż Henryk III żadnych podówczas energiczniejszych środków przeciw Czechom się nie jął, ani też imać się nie mógł, zajęty pierwszemi czynnościami rządu w Niemczech i dopiero w roku następnym, 1040, wyruszył na Czechy^{1 2}), ale w sierpniu 1088 r. powód do spiesznego powrotu istniał w rzeczywistości bardzo ważny. Charakterystyczna bowiem rzecz, że cesarz Konrad II, który od dwu blisko lat bawił we Włoszech, a jeszcze 11 sierpnia wystawił dokument w Broscyi, już z końcem r. 1088 (10 grudnia) znajduje się w Niemczech³), dokąd zresztą niewątpliwie jeszcze wcześniej powrócił. Ten powrót, cesarza, lub przynajmniej wiadomy zamiar powrotu tłomaczy najlepiej ów przyspieszony odwrót Brzetysława, który porzucając plany swoje co do Polski, zmuszony był spieszyć do Czech, w obawie, aby mu nie zajęto tyłów. Że sam Konrad II nie wyprawił się przeciw Brzetysławowi. i że zadanie to przypadło w udziale dopiero jego synowi, łatwo wytłomaczyć śmiercią Konrada, która rychło po tych wypadkach nastąpiła. Z tych wszystkich przyczyn, jak nie mniej ze względu na najwiarogodniejszy przekaz rocznikarski, odnoszę wyprawę Brzetysława na Polskę do roku 1038 ⁴) a nie 1039.

7, powyższych uwag wynika, że powrót Kazimierza do Polski mógł nastąpić już w ostatnich miesiącach r. 1038. Zważywszy, że Kazimierz już w połowie sierpnia 1038 r. mógł opuścić Węgry (II. 10), i że udawszy się następnie do Niemiec, bawił tam tylko, jak podaje Gall⁵), czas bardzo krótki (aliąmntuhim), jak nie taniej, iż miał wszelkie powody spieszyć z powrotem do ojczyzny, a w Niemczech rychłą mógł zna-leść pomoc przez protekcyą swego wuja, arcybiskupa kolońskiego Hermana (od r. 1037), i samego cesarza, któremu zależało na tem, ażeby przez restytucją Piasta zniweczyć plan Brzetysława połączenia Polski z Czechami, dojdziemy również do wniosku, że powrót Kazimierza już z końcem r. 1038 jest rzeczą bardzo prawdopodobną. Za przyjęciem możliwie najwcześniejszej daty jego powrotu, przemawia stanowczo data ślubu Kazimierza z Dobronegą, tudzież data urodzin dwu jego najstarszych synów (II. 14. 15.). Wiadomość podana przez Krom Wielk.⁶), a stamtąd przejęta do Rocz. Maz.⁷), jakoby Kazimierz powrócił już r. 1037, jest niewątpliwie błędną, gdyż w pierwszej połowie r. 1038 widzimy go jeszcze w Węgrzech; być może jednak, iż opiera się ona na jakiejś dobrej zapisce rocznikarskiej, mającej r. 1038, który przez prostą omyłkę cyfrową zamieniony został na rok 1037 (MXXXVII zam. MXXXVIII). Data powrotu 10it r„ podana w Rodow. książ. po!.^s), jest oczywiście prostą tylko kombinacją autora, jak inne w temże źródle niewątpliwie błędne i widocznie w ton sam sposób skombinowane daty z życia tego księcia, n. p. r. 10.36: wypędzenie do Węgier, r. 1038: przyjęcie habitu zakonnego w Kluniaku i t. p.

O koronacji Kazimierza na króla wspominają źródła stosunkowo bardzo późne. Kron. Wielk. ^:'i nazywa go rer, Chroń, princ. Poi.¹⁰) podaje, że go miał koronować cesarz Henryk przed powrotem do J'olski, Długosz¹¹) zaś kładzie ją na pierwsze czasy po tymże powrocie. W źródłach współczesnych nie znajdujemy jakiegokolwiek potwierdzenia tej wiadomości, a cały stosunek Kazimierza do Niemiec, niepozbawiony cech widocznej zależności, przemawia przeciw" temu przypuszczeniu. Obalają je stanowczo zapiski Rocz. kap. krak.’²;, które Bolesława Chrobrego i Mieszka II nazywają rex (pod r. 1025 i 1031). natomiast Kazimierzowi stale dodają tytuł dux (pod r. 1058, 1065). Podobnież i Rocz. Śkrzys. ¹³) nazywa Mieszka ii rex, a Kazimierza dux. Nie można tedy wątpić, że Kazimierz pozostał przy tytule księcia.

1

Mniemanie Perlbaclia, ibid. 434. 435, jakoby gwałtowny najazd, połączony ze spustoszeniem kraju, by) środkiem to

2

rującym drogę do połączenia obu państw słowiańskich, pytania tego wytłomaczyć oczywiście nie zdoła. — -) Por. Per łbach,

3

ibid. 443 mv. 2. — 3) Stumpf, Reichskanzler nr. 2115. 2117. Dokument z 27 września 1038 (ibid. nr. 2110) jest wystawiony

4

w Wormacji. co świadczyłoby, że w Niemczech był już we wrześniu, jest to jednak falsyfikat. — 4) Taką datę przyjmuje traf

5

nie już Wojciechowski. 0 Kazim. Mnichu lin. — «) Mon. Pol. I. 410. — 3) Ibid. II. 485. — ") Ibid. Ili. 203. —

6

8) Ibid. Ul. 281. — 9) Ibid. II. 485. — 10 Ibid. III. 446. — 11) Hist. Pol. I. 274. — 12) Mon. Pol. U. 794. 795. —

7

Lii Ibid. U. 773.