Magazyn6
1401

506

BORTKIEWICZ WŁADYSŁAW — BORYS III

Był twórcą statystyki matematycznej. Statystykę, która w końcu XIX wieku znalazła się w ślepym zaułku, wyprowadził z martwego punktu i wskazał jej nowe drogi. Sam świetny logik i matematyk, oparł ją o podstawy logiczne i matematyczne. Ma duże zasługi dla metodologj i statystyki. Ściśle rozróżnił system badań apriorycznych od empirycznych i starał się zawsze, aby te dwie dziedziny badań nie były ze sobą mieszane, ale się uzupełniały. Wślad za Lexisem, rozwijając jego teorję dyspersji, uważał, że dla nowoczesnej statystyki fundamentalne znaczenie posiada rachunek prawdopodobieństwa, jako narzędzie przyczynowej interpretacji materjału statystycznego. Rozwinął go też i dał mu podbudowę logiczną. Postawił, dość zresztą nieszczęśliwie, t. zw. prawo małych liczb. Zajmował się badaniem liczb indeksowych, dając w tym zakresie jedną z najlepszych prac. Wypracował metody badań statystyki dochodów. Znane są jego zasługi na polu statystyki moralności i ubezpieczeń. Stosował statystykę matematyczną do demograf j i.

Jako ekonomista był jednym z nielicznych, którzy w Niemczech za czasów Schmollera zajmowali się czystą ekonomiką. Nie pozostawił większych dzieł w tej dziedzinie. Znane są jednak jego głębokie uwagi, które do wszystkich w jego czasach roztrząsanych problemów dorzucał w szeregu artykułów. Był zwolennikiem szkoły matematycznej. Opracował metodologiczne podstawy klasycznej teorji wartości i starał się znaleźć w niej argumenty, wiążące ją z teorją wartości, opartą na użyteczności krańcowej w ujęciu szkoły matematycznej w ekonomice. Pierwszy wskazał na błędy, zawarte w teorji procentu i kapitału Bóhm-Bawerka. Poruszał zagadnienie pieniądza. Dał głęboką analizę teoryj Marksa.

W zakresie matematyki odznaczył się zna-komitemi pracami o rachunku prawdopodobieństwa, w fizyce przez swą pracę o radjo-aktywnem promieniowaniu jako przedmiocie badań teorji prawdopodobieństwa.

Pisał tylko małe, lecz wyjątkowo pełne treści artykuły w szeregu naukowych pism niemieckich, włoskich, szwedzkich, szwajcarskich, rosyjskich, francuskich. Znanych jest dotychczas 88 prac jego.

Ważniejsze prace B.: Der Kardinal-fehler der Bohm-Bawerkschen Zinstheorie (Schmollers Jahrbuch, 1898). — Wertrech-

nung und Preisrechnung im Marxschen System (Archiv f. Socialw. Bd. XXIII i XXV, 1906/1907). — Zur Zinstheorie (Schmollers Jahrbuch, 1920). — Das Wesen, die Grenzen und die Wirkungen des Bankkre-dits (Weltwirtschaftsarchiv, 1921).    —

Wahrscheinlichkeitstheorie und Erfahrung (Zeitschr. f. Philosophie und phil. Kritik, Bd. CXXI, 1902). — Spis jego prac znajduje się w Zeitschrift fur N ationalókono-mie, Bd. III, 1932.

Literatura; Anderson OekartLadistaus v. Bortkiewicz (Zeitschr. f. Nat. Bd. III, 1932).— Lange Oekart Ś.p.prof. Władysław Bortkiewicz (Buch prawn. i ekon. I) 1932. — Neyman Jermyt Pamięci profesora Władysława Bortkiewicza (Kwartalnik statystyczny. VIII).

Witold Trąmpczyński

Borys III.

B. urodził się w Sofji 30. I. 1894 jako syn Ferdynanda I, ówczesnego księcia, a od 1908 króla Bułgarów i Marji Ludwiki Bourbon-Parma. Obecny król Borys, noszący jako następca tronu tytuł księcia Tyr-nowa, został uznany pełnoletnim, zgodnie z wymogami konstytucji bułgarskiej, w r. 1912. Odebrawszy rozległe wykształcenie, przeważnie przyrodnicze (wskutek przyroda niczych zamiłowań króla Ferdynanda), oraz wojskowe, młody książę wziął udział w wojnach bałkańskich z r. 1912/3 i w wojnie światowej. Zarówno w czasie częstych wycieczek przyrodniczych po całej Bułgarj i (był również zagranicą w Azji i Afryce, głównie dla zbierania okazów motyli i flory wysokogórskiej), jak w czasie służby wojskowej ks. Borys zyskał sobie ogromną popularność w szerokich masach ludności i w armji. Już jego ojciec, król Ferdynand, był prawdziwym mistrzem w zdobywaniu popularności w swojem państwie i zagranicą, ale najstarszy jego syn osiągał wrodzoną łatwością obejścia i naturalnością to, co tamten zdobywał dzięki starannie sobie przyswojonej sztuce. Tron objął w dn. 3. X. 1918 r., jako Borys III (dwu pierwszych władców tego imienia Bułgarja miała w średniowieczu), po abdykacji Ferdynanda I. Abdykacja ta została wymuszona przez przywódców politycznych po przegraniu wojny przez Bułgarję, wskutek wszczynających się w kraju niepokojów i buntów wojskowych. Król Borys (oficjalnie car’ na Bilgaritć) rozpoczął panowanie w niezwykle trudnych warunkach. Rozgoryczone klęska-