Magazyn65201

348

GIEŁDY

se’a powstaje nazwa „Bórse“, „bourse". Polska zaś nazwa giełda pochodzi od „Geld“, albo od ,,gilda“. Przez odkrycie Ameryki Brugge straciło swoje świetne stanowisko handlowe na korzyść Antwerpji i tam też W raku 1551 otwarto pierwszą światową g. Rok 1554 notuje zebrania giełdowe w Londynie w banku, zwanym „Royal Exchange“, a dalej powstają g. w stolicach większych państw: w 1717 r. w Paryżu, w 1771 w Wiedniu, w 1760 (a ustawowo w 1806) w Berlinie; w Warszawie zaś założono g. w 1817 roku.

G. zawdzięczają rozwój znaczeniu swojemu dla całego gospodarstwa narodowego i wartość ich polega w pierwszym rzędzie na ułatwianiu i upraszczaniu zawierania tranzakcyj handlowych w krótkim czasie, następnie na możności ustalania ceny towarów przez swoich własnych kupców narodowych, wkońcu zwiększają g. obroty kapitałów przez stały popyt i podaż wartości giełdowych, bo wartości giełdowe można w każdej chwili na g. uruchomić, a tern samem kapitały mogą stale pracować dla wzrostu życia gospodarczego.

2. Pojęcie. G. jest to stałe zbieranie się osób w ustalonym (giełdowym) czasie i miejscu, celem zawierania na podstawie wzorów, albo na zasadzie znanych zwyczajów handlowych, względnie przepisów giełdowych bezpośrednio albo za pośrednictwem ustanowionego pośrednika (maklera giełdowego) między sobą w sposób, przepisami g. ustalony i pod ich rygorem, kupna-sprzedaży towarów względnie papierów, dopuszczonych przepisami giełdowemi do obrotu giełdowego. To pojęcie g. odnosi się jednak do g. pieniężnych, g. bowiem towarowe nie wymagają tak bezwzględnego przestrzegania czasu i miejsca giełdowego. I tak § 29 polskiej Ustawy Giełdowej (Dz. U. R. P. Nr. 23 z 1930 r. i Nr. 24 z ^J935 ^r0 powiada: „Za tranzakcje giełdowe na giełdach pieniężnych uważa się umowy, które zostały zawarte w oznaczonym przez radę giełdową lokalu i czasie giełdowym (na zebraniu giełdowem) co do wartości, które są dopuszczone do obrotów i notowań i stwierdzone zostały kartą urnowy¹*; zaś „za tranzakcje giełdowe na g. towarowych uważa się umowy, które zostały zawarte: a) pomiędzy członkami giełdy,

b)    członkami a uczestnikami giełdy, lub

c)    uczestnikami giełdy — i które dotyczą wartości, dopuszczonych na danej g. przez radę giełdową do obrotów i notowań, jeżeli umowy te zostały stwierdzone kartą umowy, spisaną przez maklera przysięgłego w lokalu i czasie giełdowym (na zebraniu giełdowem). Obecność na zebraniu giełdowem jest wymagana jedynie od uczestników, dopuszczonych do zawierania tranzakcyj giełdowych przez prezesa rady lub jego za-stępcę**.

Istotą g. jest regularność zebrań, istotą zaś tranzakcyj giełdowych — zawarcie umowy o towar giełdowy przez uprawnionych kontrahentów i stwierdzenie jej przez maklera giełdowego. Czas i miejsce zawarcia umowy nie muszą być związane z g. Dalej do cech istotnych kontraktu giełdowego należy sankcja giełdowa, polegająca na szybkiej wykonalności zobowiązania giełdowego w wypadku opieszałości kontrahentów i poddawanie sporów giełdowych — giełdowemu sądowi rozjemczemu.

Całość zrozumienia g. wymaga określenia pojęcia towaru giełdowego. Na targu, jarmarku, w ogólności na rynku mają kontrahenci możność oceny towaru, na g. zaś towaru niema, bo albo jest on powszechnie znany, np. papier wartościowy, albo jest tylko jego próbka (wzór), lub przez zarząd giełdy ustalony typ przeciętnej ogólnej jakości handlowej (standart). Na podstawie tych wzorów lub typów zawiera się giełdowe umowy. Na g. więc istnieje uproszczony obrót handlowy. Pierwszorzędną rolę odgrywa tu zaufanie do kontrahenta, a gdy się nadto weźmie pod uwagę, że wykonanie kontraktu następuje nieraz po 2 latach — to czynnik zaufania wzrasta do rozstrzygającej roli.

G. — jest to ściśle zorganizowany rynek kupna sprzedaży towarów na podstawie wzorów lub zwyczajów, pojęcie zaś g. polega na charakterystycznie (giełdowo) zorganizowanym obrocie handlowym w myśl sankcjonowanych zwyczajów handlowych.

3. Podział. Podział g. przeprowadza się według towarów, dopuszczonych do handlu giełdowego oraz według stosunku organizacji g. do władzy państwowej. I w ten sposób, z uwagi na przedmiot giełdowy, można g. podzielić na 3 grupy: na pieniężne, towarowe i na inne g., a z uwagi na stosunek joństwa do g. — dzielą się one na g. zezwolone i na g. wolne. G. pieniężne zajmują się kupnem i sprzedażą dewiz (zagraniczne waluty, wpłaty, czeki, weksle), papierów wartościowych (krajowych i za-