Magazyn6T101

537

HANDEL

działalności pośredniczącej h. proces wyrównywania ilości towarów na poszczególnych rynkach — czyli dostosowania podaży do zapotrzebowania. Trzeba przytem zauważyć, że to wyrównanie cen oraz dostosowanie podaży do popytu towarów, które w ten sposób możemy uznać za wysoce ważną funkcję i zadanie handlu w życiu społeczno-gospo-darczem, odbywa się przy jego współdziałaniu nietylko w przestrzeni, ale także w czasie. H. bowiem wynajduje nietylko w bieżących okresach niezaspokojone potrzeby i zbędne ilości nagromadzonych towarów, ale w wielu wypadkach umie przewidzieć i obliczyć powstanie zapotrzebowania, lub zmniejszenie czy zwiększenie jego rozmiarów w przyszłych okresach. Zależnie od tych przewidywań, opartych na doświadczeniu i znajomości rynków, handel zawczasu czyni zamówienia i zakupy, a w ten sposób oddziaływa na dostosowanie rozmiarów i przedmiotu produkcji do zapotrzebowania. Wielkie zadanie równomiernego rozdziału dóbr w przestrzeni i czasie jest rolą h. w życiu gospodarczem społeczeństw. Z niej wynika już pośrednio, że rozwój h. popiera i umożliwia w wielu wypadkach daleko posunięty podział pracy w produkcji, będący tak ważnym czynnikiem wpływającym na jej wydajność; z tego samego powodu h. uniezależnia producentów od stosunków panujących na rynkach lokalnych. Trudnem zadaniem, które handel stale musi spełniać, jest odgadywanie układu stosunków na rynkach zbytu i zakupu. Polega ono na ustaleniu miejsca, jakości i rozmiaru oraz czasu zapotrzebowania. Zadanie to należycie wykonane chroni produkcję przetwórczą przed niewłaściwem obracaniem i przeznaczaniem kapitałów. Im dłuższa jest okrężna droga, jaką proces produkcyjny musi zdążać, tern dłuższe okresy czasu musi h. wprowadzać do swych przewidywań. Tygodnie, miesiące, a często lata dzielą terminy zamówień, dawanych przez grosistę przemysłowcom, od terminów dostaw odbiorcom. Im dłuższy okres czasu potrzebny dla takiego obrotu, tern większe ryzyko przedsiębiorstwa handlowego, tern bardziej też niezbędna praca, którą wykonywa. Z innej strony patrząc na działalność h., trzeba stwierdzić, iż w pogoni za celem swej pracy i wysiłku: zyskiem, h. umiał i umie budzić nowe potrzeby tam, gdzie one nie istniały. Warstwy ludności, okolice i narody całe pozyskiwane są w ten sposób dla nowych potrzeb, dla zbytu nowych produktów lub dotychczas przez nie jeszcze nieznanych, nieużywanych lub mało rozpowszechnionych. Wskutek tego właśnie głównie h. bywa nazywany słusznie pionierem cywilizacji.

W literaturze naukowej, poświęconej zagadnieniom h., poczesne miejsce zajmuje problem produkcyjności h. Chodzi tu o określenie istotnej roli h. dla życia społeczno-gospodarczego. Problem sprowadza się do pytania^- czy h. jest produkcyjny narówni z innemi zawodami, a więc przemysłem, rzemiosłem, rolnictwem, względnie czy jest poprostu produkcją. Wielu wśród uczonych ekonomistów, szczególniej dawniejszych, którzy zajmowali się zagadnieniami h. i produkcji, w kwestji tej wypowiadało się w sposób wymijający, niezupełnie jasny, często ustalając, iż h. jest wprawdzie produkcyjny, ale w szczególny i odmienny sposób od innych zawodów. Przypuszczenie, że h. nie wytwarza, t. zn. jest nieprodukcyjny, ponieważ nie przedsiębierze żadnych operacyj przetwórczych, opiera się na pozbawionem ścisłości naukowej ujęciu tego zagadnienia jedynie ze strony technicznej. Jan Baptysta Say, znakomity ekonomista francuski, już na początku dziewiętnastego wieku wyjaśnił, że produkcja w znaczeniu ekonomicznem oznacza tworzenie nowych wartości. H., dostarczając dobra zdolne do zaspokajania potrzeb na miejscu ich zapotrzebowania, nadaje im przez to wartość. Tak samo np. przemysł przetwórczy, który nie stwarzając przecież mat er j i, nadaje jej tylko nowe formy czy właściwości, czyni powstające w ten sposób dobra użytecznemi w tej formie wogóle, albo bardziej użytecznemi niż dotychczas. Tworzenie tej użyteczności jest nadawaniem nowych wartości, t. zn. jest produkowaniem, czyli produkcją. W tym względzie h. nie różni się zatem od innych rodzajów produkcji. „Wiele z tych ostatnich — pisze J. B. Say — wytwarza w sposób zupełnie analogiczny do h., nadając wartość rzeczom, a nie stwarzając w nich mimo to w najmniejszym stopniu żadnych nowych właściwości, z wyjątkiem zbliżenia do konsumenta. Takim jest przemysł górniczy. Metal i węgiel znajdują się we wnętrzu ziemi w stanie gotowym do użytku, ale nie mają tam wartości. Górnik wydobywa je na powierzchnię i przez tę operację pozwala je używać do zaspokojenia potrzeb, przez co uzyskują one wartość. Podobnie rzecz się ma ze śledzia-