Magazyn66201

758

LUDNOŚĆ

do niej trzeba jeszcze dość znaczne ruchy migracyjne, które odbywały się wewnątrz granic tych państw, nosiły więc formalnie charakter wędrówek wewnętrznych. Trudności wyodrębnienia emigrantów z ziem polskich z ogólnej masy emigrantów niemieckich, austrjackich i rosyjskich, jak również niejednolity stan materjałów, dotyczących emigracji z tych państw, uniemożliwiają dokładne określenie natężenia wychodztwa z ziem polskich w tym okresie. Przybliżone szacunki dają obraz następujący:

Najwcześniej rozwinęła się emigracja z b. zaboru pruskiego. Z terytorjum obecnych województw zachodnich (bez Śląska Cieszyńskiego) wyemigrowało w latach 1871—1913 do krajów pozaeuropejskich około 450 tys. osób; z tego 220 tys. przypada na dziesięciolecie 1881—1890, t. zn. na okres maksymalnego natężenia emigracji zamorskiej z Niemiec przedwojennych. W następnych latach emigracja zamorska z b. zaboru pruskiego zmniejszała się szybko i w ostatnich latach przedwojennych nie przekraczała 2—3 tysięcy osób rocznie. Rozwinęła się natomiast emigracja kontynentalna w postaci emigracji wewnętrznej — prze-dewszystkiem do Westfalji i Nadrenji, gdzie spis 1910 roku wykazał w trzech okręgach górniczych przeszło 250 tys. Polaków.

Emigracja z b. Galicji przybrała większe rozmiary dopiero w ostatnich latach XIX stulecia. Kierowała się ona przez cały czas do krajów zamorskich i w ostatnich latach przedwojennych osiągnęła dość pokaźne rozmiary — kilkadziesiąt tysięcy osób rocznie. Emigracja kontynentalna o charakterze trwałym była stosunkowo nieznacz-

TABL. 6. STRATY MIGRACYJNE B. ZABORU PRUSKIEGO I B. GALICJI W LATACH 1871 — 1913.

Okresy	B. zabór pruski		B. Galicja
	Tysiące osób	Przeciętnie rocznie na 1000 ludności	Tysiące osób	Przeciętnie rocznie na 1000 ludności
1871—1880	220	7.7	18	o.3
l88l-1890	370	*2.3	60	0.9
1891—1895	165	11,6	155	4.2
1896—1900	185	11,1	175	4.9
1901-1905	1*5	6.3	230	6,i
1906—1910	J15	5.8	255	6.5
1911—1913	65	5.5	150	6.4
1871—1913	^1 235		1 030

na, natomiast emigracja sezonowa (do Niemiec) rozwijała się bardzo szybko i w ostatnich latach przedwojennych przekraczała */« miljona rocznie.

Dla tych 2 dzielnic można na podstawie statystyk przedwojennych obliczyć dość dokładnie straty migracyjne netto na podstawie spisów ludności; obliczenie to daje wyniki następujące (patrz tabl. 6):

Dla zaboru rosyjskiego nie można przeprowadzić podobnych obliczeń, gdyż odbył się tu przed wielką wojną tylko jeden spis ludności (1897). Dla Królestwa Kongresowego istnieje natomiast statystyka emigracji za lata 1891—1913. W okresie wcześniejszym należy przypuszczać, że Królestwo wykazywało raczej nadwyżkę immi-gracji nad emigracją.

TABL. 7. EMIGRACJA Z KRÓLESTWA KONGRESOWEGO W LATACH 1891—1913.

Okresy	Emigracja w tysiącach osób
	Razem	Sezonowa	N iesezonowa
1891—1895 1896—1900		-	52 38
1901—1905	800	700	IOO
1906—1910	1 600	1 300	300
1911—1913	I 200	980	220
1891—1913	3 700	3 000	700

Liczby powyższe mają charakter przybliżony, wobec braku danych dla niektórych lat. W szczególności emigracja sezonowa w r. 1890 wyniosła 17 tys., w r. 1900 — IOO tys. osób, tak iż ogólna suma wyjazdów sezonowych była napewno wyższa od podanej w tablicy.

Nie ulega wątpliwości, że odbywała się też dość intensywna wymiana ludności pomiędzy b. Królestwem i Rosją właściwą; również reszta b. zaboru rosyjskiego, dzisiejsze województwa wschodnie, były terenem wędrówek o dużem natężeniu. Brak danych uniemożliwia dokładne zobrazowanie tych procesów; istnieją jednakże przybliżone szacunki strat migracyjnych netto tych 2 dzielnic oraz Polski jako całości (w granicach r. 1937) (patrz tabl. 8).

Tablica ta daje również pojęcie o podstawowych kierunkach polskiej emigracji przedwojennej. Oczywiście liczba emigrantów brutto była znacznie wyższa — co najmniej 5 mil jonów osób (bez emigracji sezonowej).