page0067

UOZKŁAD PAMIĘTNIKÓW.

<55

już to przez czyny swoje, już to przez słowa. Czynom poświęcony jest rozdział trzeci, w czwartym zaś przechodzi autor do nauk.

Uderza pewien brak symetryi w tym rozkładzie, skoro tylko jeden rozdział (I. 3) zajmuje się czynami, a trzydzieści piec (I. 4— IV. 7) słowami Sokratesa, ale tłumaczy się przez wyjątkową naturę zadania. Nie zarzucano mędrcowi żadnych czynów hańbiących, lecz przedewszystkiem wpływ zgubny na młodzież, a ten objawiał się głównie w nauczaniu. Chcąc więc okazać, że wpływ Sokratesa był zbawienny, mógł autor krótko dotknąć cnotliwego życia, o którem nie powątpiewano, ale musiał obszernie rozwodzić się nad nauczaniem. Narzekano, że w życiu osobistem był nieskazitelny, ale dysputami głowy przewracał. »Niech zatem rozważa jego codzienne rozmowy z tymi, którzy z nim obcowali a potem niech osądzą, czy był zdoleń zrobić ich lepszymi. Opowiem więc naprzód rozmowę , którą w mojej obecności miał o Bóstwie z Arystodemem i t. d.« ²) Słusznie zaczyna Xenofont od wykładu teologii, skoro mistrza jego obwiniano o kacerstwo. Po tym ślicznym rozdziale, którego nie wyparłby się Fćnelon, następuje rozmowa o wstrzemięźliwości, (I. 5), 1 druga z Antyfontem sofistą, który wyrzucał Sokratesowi sposób życia prostaczy i nauczanie za darmo (1. 6); potem kilka uwag, jak Sokrates ostrzegał uczniów przed chełpliwością i próżną chwałą (I. 7); nareście słynna rozmowa z Ary-stypem o wstrzemięźliwości i wspaniała przypowieść Prodyka o Heraklesie na rozstajnej drodze (II. 1). Wszystkie te rozdziały powiązane są wspólną myślą, że celem człowieka panowanie nad sobą i nabywanie cnoty.

Ale nie przestawali nieprzyjaciele na ogólnym zarzucie, jako Sokrates nie umiał młodzieży wkładać do cnoty; zarzucali mu (jak to niegdyś zrobił Arystofanes), że buntuje dzieci przeciw rodzicom, wpaja lekceważenie dla krewnych, rozrywa związki przyjaźni. Nie można było lepićj odpowiedzieć, jak napomnieniem, które Sokrates daje najstarszemu synowi, oburzonemu na Xantyppę; piękna tam wyrażona zachęta do wdzięczności i synowskiej miłości

') Memor. I. 3. §. I : o>ę o; 8rj xa'i u>cpsXśtv eoó/.st tiot Touę    A ihv ipyio

aaxvwi)v /au~'ov oto? 7jv, A 3s xai 8ixXsy8ij.svoę.

') Mentor. I. 4. §. t — 2.

Historya filozofii greckiej. T. II.    5

http://rcin.org.pl